چکیده:
پس از گذشت چهار دهه از رخداد انقلاب اسلامی، مجموعه آثار گونهگونی دربارۀ تاریخ این رویداد بزرگ نوشته شده است. این آثار نتیجۀ تلاشهای محققان و تاریخورزان و نهادها و مراکز علمی و دانشگاهی رسمی و غیررسمی داخل و خارج از کشور است که درنهایت منجر به شکلگیری مجموعۀ تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی ایران شده است. مورخان برحسب نظام دانایی خود، تاریخ انقلاب را روایت میکنند؛ بنابراین تلقیهای متفاوتی از انقلاب و آرمانهای آن دارند. این امر منجر به خلق آثار متنوعی در این حوزه شده و درنهایت به رشد کمی و کیفی تاریخ‌نگاری انقلاب کمک کرده است. مکاتب فکری و اندیشهای غرب، سنتهای ایرانی و اسلامی و زیست‌جهان مورخان، هرکدام به‌نحوی در پیدایش و تداوم آن‌چه ما به‌عنوان تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی میشناسیم، تأثیرگذارند. بررسی این موضوع از همۀ جوانب در قالب یک مقاله میسر نیست؛ بنابراین نویسندگان مقاله کوشیدهاند بر یک مؤلفۀ بسیار تأثیرگذار در این زمینه تمرکز کنند و آن نسبت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی با باورهای الهیاتی است. این موضوع در اصل مسئلۀ بنیادین نوشتار حاضر است. بدین منظور به بررسی نمونههایی از آثار تاریخنگارانه در باب انقلاب اسلامی در مقطع زمانی 1340 تا به امروز پرداختهایم. با بررسی انتقادی این آثار میتوان دریافت که تاریخ‌نگاری انقلاب به‌ویژه تاریخ‌نگاری طیفهای مذهبی که بعدها به تاریخ‌نگاری رسمی انقلاب اسلامی تبدیل شد، بیش از هر عامل دیگر در ربط وثیق با اندیشه‌های الهیاتی دین اسلام و به‌ویژه آموزه‌های مذهب تشیع شکل گرفته است. ازاین‌رو، رویکرد بسیاری از مورخان رسمی انقلاب و قرائتی که از تاریخ انقلاب و تحولات آن ارائه میدهند، خمیرمایۀ الهیاتی و کلام‌محور دارد. پیوند الهیات و تاریخ، شاکلۀ اصلی تاریخ‌نگاری رسمی انقلاب را شکل میدهد.
After four decades have passed since the Islamic Revolution, a collection of various works about the history of this great event has been published. These works are the result of the efforts of researchers and historians and official and unofficial scientific and academic institutions and centers inside and outside the country, which ultimately led to the formation of the historiography of the Islamic Revolution of Iran. Historians narrate the history of the revolution according to their knowledge. Therefore, they have different perceptions of the revolution and its ideals. This has led to the creation of various works in this field and has ultimately contributed to the quantitative and qualitative growth of the historiography of the revolution. It is clear that the historiography of the Islamic Revolution cannot be evaluated in the continuation of the official historiography approach of the Pahlavi period due to its special features and components. On the other hand, the historiography of the Islamic Revolution is related to its historical tradition and is not created in a vacuum and all at once. For a correct understanding of the historiographical themes of the Islamic Revolution, it is first necessary to have a clear understanding of its intellectual foundations and sources. Western schools of thought, Iranian and Islamic traditions, and the world of historians, each of them somehow influenced the emergence and continuation of what we know as the historiography of the Islamic Revolution. It is not possible to examine this issue from all aspects in the form of an article. Therefore, the author has tried to focus on a very effective component in this field, and that is the relationship between the historiography of the Islamic Revolution and theological beliefs. For this purpose, some examples of the historiographical works about the Islamic Revolution in the period from 1340 to the present day have been examined. By critically examining these works, it can be seen that the historiography of the revolution, especially the historiography of the religious spectrums which later became the official historiography of the Islamic Revolution, is more than any other factor closely related to the theological thoughts of Islam and It has been formed especially for the teachings of the Shi'a. Therefore, the approach of many official historians of the revolution and the reading they present of the history of the revolution and its developments have a theological basis. The link between theology and history forms the main structure of the official historiography of the revolution.
خلاصه ماشینی:
JIIPH/١٠٢٢٠٣٤ :(DOI) شناسۀ ديجيتال تاريخ دريافت : ١٤٠٠/٠٦/٣١ تاريخ پذيرش نهايي: ١٤٠٠/١٠/٢٧ مباني الهياتي تاريخ نگاري انقلاب اسلامي ايران 1 مينا آونج 2 حسن حضرتي 3 حميد بصيرت منش چکيده پس از گذشت چهار دهه از رخداد انقلاب اسلامي، مجموعه آثار گونه گوني دربارة تاريخ اين رويداد بزرگ نوشته شده است .
اين آثار نتيجۀ تلاش هاي محققان و تاريخ ورزان و نهادها و مراکز علمي و دانشگاهي رسمي و غيررسمي داخل و خارج از کشور است که درنهايت منجر به شکل گيري مجموعۀ تاريخ نگاري انقلاب اسلامي ايران شده است .
با بررسي انتقادي اين آثار ميتوان دريافت که تاريخ نگاري انقلاب به ويژه تاريخ نگاري طيف هاي مذهبي که بعدها به تاريخ نگاري رسمي انقلاب اسلامي تبديل شد، بيش از هر عامل ديگر در ربط وثيق با انديشه هاي الهياتي دين اسلام و به ويژه آموزه هاي مذهب تشيع شکل گرفته است .
فارغ از نقش ديگر جريان ها و انديشه هاي تأثيرگذار در شکل گيري و تداوم تاريخ نگاري انقلاب اسلامي ايران ، آن چه در ادامه اين نوشتار ميآيد تبيين نسبت تاريخ نگاري انقلاب اسلامي با باورهاي الهياتي است .
مدعاي اصلي اين است که انديشه هاي الهياتي در تاريخ نگاري انقلاب ٥٧ نقش برجسته اي دارد و به شکل هاي مختلف و در قالب هاي شکلي و محتوايي گونه گون خود را در آثار نگارش يافته نشان داده است .
با تعمّق در اين آثار ميتوان دريافت که باورها و انديشه هاي الهياتي در تاريخ نگاري انقلاب اسلامي ايران نقش برجسته اي داشته و دارد و به تبع آن تاريخ نگاري رسمي انقلاب اسلامي به شدت از الهيات اسلامي و باورهاي کلامي متأثر بوده و است .
(
, 
, 
)
