چکیده:
هدف این پژوهش شناسایی و اولویت بندی عوامل زمینه ساز ارزیابی اثربخش کنترل‌های داخلی در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. روش انجام پژوهش، استفاده از رویکرد آمیخته اکتشافی (کیفی - کمی) برای جمع آوری داده‌ها و بهره‌گیری از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره برای اولویت بندی و وزن دهی عوامل است. برای این منظور، فرآیند پژوهش در سه گام اصلی انجام پذیرفت. در گام اول، با مطالعه مروری گسترده منابع معتبر در زمینه کنترل‌های داخلی و با استفاده از رویکرد تحلیل محتوا، شاخص‌های اولیه پژوهش استخراج گردید. گام دوم، غربال گری و شناسایی شاخص‌ها بود. برای این منظور جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان مطلع و صاحب نظر حرفهای و دانشگاهی در حوزه کنترل‌های داخلی بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند تعداد 19 نفر خبره به عنوان نمونه آماری انتخاب و نظرات آنها از طریق پرسشنامه دلفی در طی دو راند و در بازه زمانی سال 1398 جمع آوری و از طریق تکنیک دلفی فازی داده‌ها تحلیل گردید. نتایج تحلیل این مرحله، غربال و شناسایی 68 شاخص ارزیابی در قالب 8 معیار اصلی بود. در گام سوم، با بهره‌گیری از پرسشنامه مقایسه زوجی و مبتنی بر دیدگاه خبرگان، از روش فرآیند تحلیل شبکه فازی (FANP)، برای اولویت بندی معیارهای اصلی و شاخص‌های ارزیابی استفاده شد. یافته‌های حاصل از اولویت بندی عوامل حاکی از آن است که در بین معیارهای اصلی، ویژگی‌های حسابرس داخلی مهم‌ترین عامل در ارزیابی اثربخش کنترل‌های داخلی است سپس ساختار هیات مدیره، ویژگی‌های حسابرس مستقل و عوامل فرآیندی در رتبه‌های بعدی اهمیت قرار گرفتهاند. علاوه بر آن در اولویت بندی شاخص‌ها نیز، زیرمعیارهای صلاحیت‌های علمی، حرفهای و خبرگی کارکنان واحد حسابرسی داخلی و استقلال واحد حسابرسی داخلی از بالاترین درجه اهمیت در ارزیابی اثربخش کنترل‌های داخلی برخوردارند.
Considering the importance of the issue of evaluation of internal controls, this study aims to identify and prioritize the underlying factors of effective evaluation of internal controls in companies listed on the Tehran Stock Exchange by exploratory mixed method (qualitative-quantitative) and using fuzzy Delphi techniques and Fuzzy Analytic Network Process (FANP) approach during the period of 2019. First, by reviewing reliable sources in the field of internal controls and content analysis approach, the initial variables of the research are identified. Then, using fuzzy Delphi technique and using the views of 19 knowledgeable experts in the field of internal controls, the indices affecting the effective evaluation of internal controls are identified and screened during Delphi rounds consisting of 8 main criteria and 68 evaluation indicators. Afterwards, the main criteria and evaluation indicators are prioritized using FANP approach. The results of prioritizing the factors indicate that among the main criteria, the characteristics of the internal auditor are the most important factor in effective evaluation of internal controls, with the structure of the board, the characteristics of the independent auditor and process factors ranked next. In addition, in prioritizing the indicators, the sub-criteria of scientific, professional and expert competencies of the employees of the internal audit unit and the independence of the internal audit unit are of the highest degree of importance in effective evaluation of internal controls.
(
, 
, 
)
