چکیده:
بیان مسئله: سلامت روان در سالهای اخیر و در رشتههای مختلف مورد توجه بسیار واقع شده است. یکی از پارامترهای سلامت روان هیجان است که تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی، اجتماعی، شناختی و حرکتی قرار دارد. فضای معماری بهعنوان یکی از مولفههای مهم محیطی بر هیجان تاثیرگذار بوده و اثرات نوروفیزیولوژیکی بر مغز انسان میگذارد. از آنجا که انسان زمان زیادی را در فضای داخلی معماری میگذارند، این اهمیت دو چندان میشود. با وجود اهمیت فراوان این موضوع تاکنون تحقیقات کمی در معماری صورت گرفته است، همچنین اکثر تحقیقات از روشهای کیفی مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه استفاده کردهاند که به دلیل تاثیرگذاری نگارنده امکان جهتگیری در نتایج وجود داشته است. اما با پیشرفت تکنولوژی و ظهور رشتة علوم اعصاب، ابزارها و روشهای کمی نوینی جهت اندازهگیری هیجان در اختیار محققان قرار گرفته و باعث شکلگیری پارادایم نوین معماری عصبمحور شده است. لذا پژوهش حاضر بر آن است تا اطلاعاتی که در رابطه با تاثیر مولفههای کالبدی فضای داخلی معماری بر هیجان را که از علوم نوین معماری عصبمحور استفاده کردهاند، بررسی کند.
هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر مروری بر مطالعات صورت گرفته در این زمینه است تا علاوه بر شفافسازی تاثیر فضای داخلی معماری بر هیجان، روششناسی مطالعات نیز تحلیل شود و مسیری مشخص برای محققان آینده فراهم کند. بنابراین سوالات پژوهش حاضر این گونه قابل بیان است: کدام مولفههای کالبدی فضای داخلی معماری بر هیجان تاثیرگذار هستند؟ قرار گرفتن در معرض آنها چه تاثیری بر هیجان عصبی فیزیولوژیکی داشته است؟ و این هیجانات چگونه بروز میکند؟
روش پژوهش: پژوهش حاضر از روش تحقیق مرور سیستماتیک بهره گرفته است. در این راستا معیارهای ورود که شامل، کلمات کلیدی، متغیرهای سنجش، ابزارهای سنجش و سال انتشار را مشخص کرده است، پایگاه دادههای مطالعات، نحوة انتخاب مطالعات، ارزیابی کیفیت مطالعات نیز تعریف شده و مطالعات نهایی از این طریق معرفی و تحلیل شده است.
نتیجهگیری: نتایج حاکی از تاثیر معیارهای کالبدی فضای داخلی از جمله فرم، مصالح و بافت، مبلمان، ارتفاع سقف، جزئیات معماری و بازشو به طبیعت بر هیجان است که هریک به صورت یکی از حالات هیجان و احساساتی همچون، لذت، خوشایندی، برانگیختگی و انزجار بروز کرده است. پژوهش حاضر دریچهای به موضوع سلامت روان است که زمینهای در جهت بهرهگیری از فضای داخلی معماری به منزلة نوعی درمان یا پیشگیری را معرفی میکند.
خلاصه ماشینی:
ازاینرو مطالعات متعددی در زمینة علوم اجتماعی بررسی کردهاند که آیا محیط ساختهشده بر سلامت روان و هیجان ما تأثیر میگذارد یا خیر (Evans & McCoy, 1998; Ferguson & Evans, 2018; Papale, Chiesi, Rampinini, Pietrini & Ricciardi, 2016)، و عموماً از شاخصهای تأثیر روانشناختی از طریق مقیاسهای رتبهبندی خودارزیابی، پرسشنامهها و توضیحات استفاده کردهاند (Dazkir & Read, 2012; Dinis, Duarte, Noriega, Teixeira & Rebelo, 2013; Küller, Ballal, Laike, Mikellides & Tonello, 2006; Roessler, 2012).
اخیراً مطالعات علوم اعصاب سعی در پرکردن شکاف میان معماری و روانشناسی محیط با توصیف برخی از مکانیسمهای اساسی و روشنسازی نحوه تأثیر فضای معماری بر هیجان با بهرهگیری از ابزارهای جدید دارد (Nanda, Ghamari, Pati & Bajema, 2013) و باعث پیدایش پارادایمی نوین به نام معماری عصبمحور شده است.
ازاینرو هدف از مرور سیستماتیک حاضر این است که مجموعه مطالعات تجربی با معیارهای مشخص در ارتباط با تأثیر فضای داخلی معماری بر هیجان با بهرهگیری از علوم اعصاب را شناسایی و نحوة این تأثیرگذاری را روشن کند.
نتایج تحقیقات مشخص میکند که محیط ساختهشده روی واکنشهای هیجانی انسان تأثیرگذار بوده و نشان میدهد که این تأثیرات چگونه بروز میکند و نتیجة این مطالعات بر پایة ابزارهای علوم اعصاب باعث ارتقا طراحیهای معماری میشود که در سلامت روان افراد تأثیر بسزایی داشته است (Roe, Aspinall, Mavros & Coyne, 2013).
دیگر مطالعات در نحوة انتخاب شرکتکنندگان ابهاماتی را داشتند و برخی از معیارهای نامبردة خود را اعمال نکردهاند، به عنوان مثال شرکتکنندگان از گروه مطالعاتی همان دانشگاه انتخاب شده است (Radwan & Ergan, 2017; Sharma, Kaushal, Chandra, Singh, Mittal & Dutt, 2017) یا نحوة کنترل شرکتکنندگان و محیط مورد مطالعه را بیان نکرده بودند (Elbaiuomy, Hegazy & Sheta, 2018; Zhang et al.