مستندنگاری بصری مراسم آیینی عید قربان در بنای شیخ احمد جامی از لنز دوربین محسن بخشنده مقاله

امروزه عکاسی جایگاه ویژه ای در بین عکاسان پیدا کرده است. همواره دغدغه اصلی هنرمند عکاس ثبت قسمتی از زمان بود که تداعی خاطره ای از ذهن شخصی خویش را به مخاطب القا کند، اما اکنون در آستانه قرار گرفتن سبک جدید مستندنگاری عکاس به دنبال شیوه نوین جهت بروز افکار درونی خویش از دل جامعه است. تلاقی دو قسمت از تاریخ در گذشته و حال می تواند یادآور همان حسی باشد که اکنون درصدد ثبت آن است. یعنی عکاس با مراجعه به یک بنای تاریخی ارزشمند با پیشینه ای تابناک از مزار شیخ احمد جامی به سراغ بخش گمشده ای از ادوار آیینی ایران رفته که شاید کمتر در ثبت تاریخی بدان پرداخته شده باشد. محسن بخشنده عکاس نام آشنای حوزه عکاسی خبری و مستند که در کارنامه خود جوایز ملی را به ثبت رسانده اکنون از لنز دوربین خویش لحظاتی را برای ما به ارمغان می آورد که می تواند عقبه ای درخشان از تاریخ و اسلام و آیین ها را پیش روی ما بگذارد. عکاسی بهتر می تواند به عنوان چالشی در برابر رفتارهای متداول اشخاص در این مراسم دارای ساخت و رنگ دیگری شود. بدین منظور هر گونه عملی در جست و خیز مردمان حاضر در مراسم آیینی می تواند نشان دهنده اجداد آنان بر فراز پیکره این بخش از تاریخ باشد. چه بسا مزار شیخ احمد جامی و متولیان اهل تسنن آن می تواند شیفتگی ما را در یادآوری قلمروی آن تسلی بخشد. با این حال، از آن جاکه عکاس مستند ثبت کننده خنثی و منفعل عناصر و صحنه پیش رویش نیست. عکس مستند نیز می تواند کارکردها و کیفیت های مختلفی به خود بگیرد. از این رو، با توجه به اهداف و قابلیت های گوناگون بازنمودی و بیانی عکاسی مستند، در این مقاله، به هدف بررسی و تبیین ویژگی های عکس مستند و مفاهیمی چون توصیف و تفسیر را در رابطه با عکس مستند مورد بررسی قرار داده ایم. هم چنین، پرسش مطرح شده این است که عکس مستند به واسطه بصری بودن آن، چه ویژگی ها و وجه هنری به خود می گیرد و به عکس مستند تبدیل می شود.

Photography now occupies a prominent position among photographers. The main concern of the photographic artist was always to record a part of the time to evoke a memory from his mind to the audience, but now on the threshold of the new style of documentary photography, the photographer is looking for a new way to express his inner thoughts from the heart of the society. The intersection of two parts of history, the past and the present may be a reminder of the same sentiment that is trying to be recorded today. That is, by referring to a valuable historical monument with a bright history, the tomb of Sheikh Ahmad-e Jami, the photographer has gone to a lost part of Iran’s religious period, which may have been less discussed in the historical record. Mohsen Bakhsandeh, a well-known photographer in the field of news and documentary photography, who has recorded national awards in his career, now brings us moments from his camera lens that can leave a brilliant background of history, Islam, and rituals in front of us. A better photograph may have a different structure and color as a challenge to the common behavior of individuals at this event. To this end, any action of the persons present in the ritual ceremony may represent their ancestors over the body of this part of the story. Perhaps the tomb of Sheikh Ahmad-e Jami and his Sunni guardians can comfort us in the memory of his territory. But because the documentary photographer is not a neutral and passive recorder of the elements and the scene in front of him. Documentary photography may also have various functions and qualities. Therefore, according to the various purposes and capabilities of representation and expression of documentary photography, in this article, we have examined the characteristics of documentary photography and concepts such as description and interpretation about documentary photography. In addition, the issue raised is that documentary photography takes on what features and artistic aspects due to its vitality and becomes a documentary photo.

لذا، با توجه به اهميت ديده گزينش گر و خلاق عکاس در مواجهه با موضوعات مختلف و همچنين ، امکانات و قابليت هاي متعدد بياني و زيبايي شناختي رسانه عکاسي مي توان اظهار داشت عکس مستند افزون بر ارجاع به ابژه ها و پديده هاي جهان بيروني و ارائه گواهي پيرامون صحنه هاووقايع مختلف وداشتن کارکردهاي توصيفي ،گزارشي ،استنادي وشناختي مي تواند جنبه ها و کيفيت هاي زيبايي شناختي و هنري نيز به خود بگيرد. از آن جا که «هر گونه هنري ابزارهايي مخصوص به خود دارد و اين ابزارها و روش ها داراي قدرت هاي بازنمودي ، بيانگر و رسمي هستند» (لوپس ، ١٣٩٥: ٣٩) و فهم هر شاخه عکاسي در گرو آشنايي با کارکردها و قيدوبندهاي آن شاخه است و عکاس مستند تابع تعاريف و الزامات پذيرفته شده عکاسي مستند است . ادواردز (١٣٩٣) نيز در کتاب عکاسي به موضوع عکس به مثابه سند و تصوير پرداخته است و عکاسي مستند را در تمام اشکال آن مستلزم ثبت عيني و بي واسطه امور واقع دانسته که اين شيوه از عکاسي مستند امکان دسترسي مستقيم به حقيقت را براي بيننده فراهم مي آورد. از ديگر سو، لوپس (١٣٩٥)، در کتاب چهار هنر عکاسي، درصدد اثبات اين نظر است که قدرت شناختي و استنادي عکاسي به قيمت از دست رفتن توانايي هنري آن تمام نمي شود، بلکه عکاس مي تواند از راه هاي مختلف مانند نحوه گزينش ، تاکيد بر انديشه و برجسته کردن خصوصيات صوري و زيبايي شناختي عکس ، بر جنبه هاي هنري عکس خويش بيافزايد.