چکیده:
با شروع مناسبات ایران و غرب در دورۀ قاجاریه، بحران، همۀ عرصههای حیات جامعۀ ایران را در برگرفت. یکی از این عرصهها، بحران اقتصادی بود. برخی از منورالفکران به اقتضای درک و بینش خود سعی کردند راهحلی برای این بحران ارائه دهند. بااینحال کمتر منورالفکری به تأمل دقیق در ریشههای آن پرداخت. احمد متین دفتری یکی از کسانی بود که به تأمل جدی دربارۀ این موضوع پرداخت و راهکارهایی نیز ارائه داد. مسئلۀ اصلی مقاله، بازخوانی آرای احمد متین دفتری در بحران اقتصاد ایران و نقش دولت در حل این موضوع است. پرسش مقاله نیز این است که متین دفتری چه نقشی برای دولت در حل بحران اقتصادی قائل بود. فرضیۀ این مقاله این است که برخلاف بیشتر منورالفکران، متین دفتری بهدنبال محدودکردن نقش دولت و پایهریزی یک اقتصاد ملی در ایران بود. یافتههایِ این نوشتار نشان میدهد متین دفتری عقیده داشت دولت باید از دخالت مستقیم در امور اقتصادی خودداری کرده و کار را به نهادها و افراد خصوصی بسپارد. همچنین او معتقد بود فساد سازمانهای اجتماعی و نهادهای سیاسی ایران نیز ناشی از سیطرۀ اقتصاد بر دولت است.
With the beginning of relations between Iran and the West, the crisis covered all spheres of life in Iranian society. Among these, the economic crisis emerged as a significant concern. several enlightened thinkers made endeavors to provide a solution for this crisis based on their understanding and vision. However, more intellectuals should have paid more attention to its roots. Ahmad Matin-Daftari was one of those who seriously reflected on this issue and offered solutions.The main issue of the article is the rereading of Ahmad Matin-Daftari's opinions on Iran's economic crisis and the government's role in solving this issue. The article's question is, what role did Matin-Daftari consider for the government in solving the economic crisis? This article hypothesizes that, unlike most intellectuals, Matin-Daftari sought to limit the role of the government and establish a national economy in Iran.The findings of this article show that Matin-Daftari believed that the government should refrain from direct interference in economic affairs and leave the work to private institutions and individuals. He also believed that the corruption of Iran's social organizations and political institutions is caused by the economy's domination over the government.
خلاصه ماشینی:
فرضـیۀ این مقاله این است که برخلاف بیشتر منورالفکران ، متین دفتری به دنبـال محـدودکردن نقش دولت و پایه ریزی یک اقتصاد ملی در ایران بود.
اندیشه های اقتصادی متین دفتری و گزاره هایی که وی دربـارۀ اقتـصاد ایران مطرح می کند تا امروز نیز جای بحث و جدل است .
ازجملۀ این آثار باید به مسعود نیلی «برنامه ریزی در ایران ؛ تحلیلی تاریخی ، با تمرکز بر تحولات نقـش و جایگاه سازمان برنامه وبودجه » (١٣٩٦) و موسی غنی نژاد «اقتصاد و دولت در ایران » (١٣٩٥) اشاره کرد که ذیل بحث پایه ریزی اقتصاد متمرکز دولتی و توجیه نظری آن اشـارات مختـصری به متین دفتری و آرای اقتصادی او داشته اند.
البته متین دفتری تجربۀ کشورهای جهان پس از جنگ جهانی اول را در نظر داشت ؛ جایی که دولت ها در تمام شئون زندگانی افراد برای خود «حق ولایت » قائل شـده و خـود را حـافظ موجودیت و استقلال اقتصادی کشور در مقابل دیگر کشورها می دانستند؛ به همین دلیل وی در آن مقطع عقیده داشت بازگشت به سمت رژیم های اقتصادی لیبرال فعلاً آرزو است و تا حـدی موافق حضور و دخالت دولت در عرصۀ سیاست گذاری اقتصادی بود، اما این راهبردی موقـت و تاکتیکی بود.
او در سیاست خارجی به این نتیجه رسید که دولت ایران هم برای تـأمین اسـتقلال اقتصادی خود باید از صنایع داخلـی حمایـت کنـد (متـین دفتـری ، ١٣٠٤: ٥٦).
[In Persian] Tonk, Soghra (1390 Š), Aḥmad Matin Daftari and Iran's Political Developments, Master's Thesis of Imam Khomeini International University Qazvin..