چکیده:
حدیقةالشعراء، مهمترین تالیف دیوانبیگی، موجب شهرت وی در عرصه ادب فارسی شده است. در این تذکره، ۱۴۴۰ شاعر مرد و هشتاد شاعر زن سالهای ۱۲۰۰ تا ۱۳۱۰ معرفی شدهاند که به این لحاظ، حدیقةالشعراء کاملترین تذکره پس از آتشکده آذر شناخته شده است. دیوان بیگی، که خود از درویشان سلسله نعمةاللهیه بود، به شرح حال عرفا بسیار اهمیت داده است. این مقاله با روش تحلیلی به بررسی فرهنگ و ادب عصر قاجار و همچنین شاعران برجسته که در کتاب «حدیقه الشعرا» معرفی شدهاند میپردازد. اطلاعات مندرج در حدیقةالشعراء یا برگرفته از تذکرههاست یا خود دیوانبیگی وقایع را به چشم دیده یا از معتمدان شنیده و هر جا لازم بوده به منابع اشاره کرده که همین امر ارزش تذکره را دو چندان کرده است و علت پرداختن این مقاله ارزشی است که این کتاب گرانقدر در تاریخ ادبیات عصر قاجار دارد که قابل نقد و بررسی است.
خلاصه ماشینی:
اطلاعات مندرج در حدیقةالشعراء یا برگرفته از تذکرههاست یا خود دیوانبیگی وقایع را به چشم دیده یا از معتمدان شنیده و هر جا لازم بوده به منابع اشاره کرده که همین امر ارزش تذکره را دو چندان کرده است و علت پرداختن این مقاله ارزشی است که این کتاب گرانقدر در تاریخ ادبیات عصر قاجار دارد که قابل نقد و بررسی است.
برای نمونه به معرفی چند تن از این شاعران برجسته میپردازیم: شاپور قاجار از فرزندان بزرگ فتحعلی شاه که لقبش شیخ الملوک بود و بیشتر عمر خود را به حکومت ملایر و تویسرکان صرف کرده.
(دیوانبیگى، ۱۳۶۶: 842) شوکت قاجار اسمش محمد تقی میرزا لقبش حسام السلطنه از فرزندان بزرگ فتحعلی شاه است و سالیان دراز در بروجرد و بختیار و لرستان حکومت داشت که بیشتر احوالاتش در تواریخ قاجاریه مسطور است.
(دیوانبیگى، ۱۳۶۶: 850) صدر قزوینی میرزا محمد حسین بن میرزا فضل الله پدرش از سادات کرام و علمای عظام قزوین است و نائب السلطنه مرحوم تعلیم و ادب از ایشان داشته و خود میرزا محمد حسین هم با فضل و ادب و در خدمت ولیعهد محترم بوده و دردولت محمد شاه مبرور به صدارت دیوان خانه منصوب بود.
(دیوانبیگى، ۱۳۶۶: 2166) هنر و موسیقی شاعران قاجار بدیهی است که شاعرانی که روز و شب مشغول رودن شعر بوده اند به هنرهای دیگری نیز نائل میشدند که از جمله آنها هنر خوشنویسی بوده است که شاعران شعرهای خود را با خطی خوش مینوشتند تا بتواند به دیوانی دست یابند و نسخه نویسان آن را انتشار دهند.