چکیده:
یکی از موضوعات بسیار مهـمّ در شـعر اعتراض است؛ انسان فطرتا ازکارهای نیک و پسندیده تعریف و تمجید کرده و کارهای زشت و ناپسند را مورد انتقاد و اعتراض قرار دهد، علّت اساسی ایـن امـر نارضایتی و پریشانی از اوضاع اجتماعی و سیاسی جامعه بوده است. در دنیای شاعران، انتقاد و اعتراض مناسب و به جا، از بهترین صفات اخلاقی به شمار میآید؛ زیرا یکی از موضوعات مهمّ دراشعار شاعران، انتقاد و اعتراض صحیح است. عبید زاکانی هم به عنوان انسانی آگاه در روزگار خویش با استفاده از هنر شاعری، در آثارش از نادرستیها و کج مداریهای موجود در جامعة زمان خود انتقاد نموده است؛ این فرآیند در مقالة حاضر «سبک انتقاد و اعتراض» نام گرفته است. این انتقاد و اعتراض در ادب فارسی شیوهای است که بسیاری از شاعران پیش از وی از قبیل: رودکی، فردوسی، ناصرخسرو، سنایی، حافظ، سیف فرغانی و... و نویسندگان و شاعرانی پس از او نیز در این زمینه شعرهایی سرودهاند. عبید بیشتر به حافظ توجّه داشته و اشعار انتقادیش شبیه سبک وی میباشد. بر این اساس، ادبیّات انتقادی و اعتراضی حاصل یک موضوع فکری و اخلاقی است که شاعر یا نویسندة آگاه و روشنفکر در مواجهه با معایب و زشتیهای حاکم بر جامعه، لب به سخن گشوده و آنها را در قالب نثر و نظم ادبی با زبان اعتراض آمیز بیان میکند.
هدف نگارنده در این مقاله، بررسی و شناسایی سبک انتقادی و اعتراضی شاعر بزرگ و طراز اوّل ادبیّات کلاسیک ایران، عبید زاکانی در شعر است و بر آن است تا طبقات اجتماعی مورد اعتراض و انتقاد این شاعر را تحلیل نماید.
خلاصه ماشینی:
سبک انتقادی عبید زاکانی در شعر فارسی دكتر محمدامیر عبيدي نيا( علی انصاری ساتلو(( چكيده يكي از موضوعات بسيار مهـمّ در شـعر اعتراض است؛ انسان فطرتاً ازکارهای نیک و پسندیده تعریف و تمجید کرده و کارهای زشت و ناپسند را مورد انتقاد و اعتراض قرار دهد، علّت اساسی ايـن امـر نارضایتی و پريشاني از اوضاع اجتماعي و سياسي جامعه بوده است.
بر این اساس، ادبیّات انتقادی و اعتراضی حاصل یک موضوع فکری و اخلاقی است که شاعر یا نویسندة آگاه و روشنفکر در مواجهه با معایب و زشتیهای حاکم بر جامعه، لب به سخن گشوده و آنها را در قالب نثر و نظم ادبی با زبان اعتراض آمیز بیان میکند.
هدف نگارنده در این مقاله، بررسی و شناسایی سبک انتقادی و اعتراضی شاعر بزرگ و طراز اوّل ادبیّات کلاسیک ایران، عبید زاکانی در شعر است و بر آن است تا طبقات اجتماعی مورد اعتراض و انتقاد این شاعر را تحلیل نماید.
به عنوان پيشينة تحقيق ميتوان به آثاري از قبيل: ناصر خسرو و ادب اعتراض از علي محمد پشتدار، ترانههاي خيّام از صادق هدايت، مقدّمة پرويز اتابكي بر كلّيات عبيد زاكاني، كتاب مقدّمهاي بر طنز و شوخ طبعي از علي اصغر حلبي، اشاره کرد كه اين تحقيق نيز ميتواند راهي براي رسيدن به نكتههايي ناگفته در خصوص موضوع مقاله بگشايد.
به نظر پژوهنده «مدّعا» يا همان پيام اصلي داستان اين است كه حتّي اگر روزي مردم پي به ماهيّت زاهد نماها و كسانيكه خود را عابد و زاهد معرّفي میكنند، ببرند، و تصميم بگيرند كه وارد مبارزهاي سخت و بيامان شوند، باز پيروزي نصيب رياكاران خواهد شد و مغلوب اين جنگ خانمانسوز همان فريب خوردگان و آسيبديدگان زهد دروغين هستند.