چکیده:
امروز نقش احزاب در برگزاری یک انتخابات کارآمد و سالم غیرقابل انکار است و تقریباَ در همه نظامهای حقوقی و در همه انتخاباتها کمابیش احزاب سیاسی فعال هستند. انتخابات بدون حضور احزاب سیاسی کارآمد نیست زیرا هم تعداد نامزدهای بهشکل غیرمعقولی افزایش مییابد و هم معیاریهای چون شخصیت نامزدها، روابط خویشاوندی و قومی و جایگزین برنامه محوری نامزدهای انتخاباتی میگردد. بیشک یکی از موانع شکل-گیری یک انتخابات حزبمحور در ایران کاستیهای تقنینی در این زمینه است که در قوانین وجود دارد. در این تحقیق به روش توصیفی و تحلیل به این موضوع پرداخته میشود. نتایج تحقیق نشان میدهد که قوانین کنونی مربوط به فعالیت احزاب سیاسی بهشکلی است که مانع شکلگیری یک نظام انتخاباتی حزبی در ایران است و بدون اصلاح قوانین موجود امکان فعال نمودن احزاب سیاسی در انتخابات وجود ندارد. حذف نظام مجوزدهی فعالیت احزاب، تعیین دقیق محدودیتها و ممنوعیت فعالیت حزبی، اصلاح قوانین انتخاباتی با محوریت احزاب سیاسی، همچنین تصویب قوانینی در راستای فعالسازی احزاب سیاسی در انتخابات ایران مهمترین پیشنهادات این تحقیق است.
Today, the role of parties in holding an efficient and healthy election is undeniable, and political parties are active in almost all legal systems and in almost all elections. Elections are not efficient without the presence of political parties because both the number of candidates increases unreasonably and criteria such as candidates' personalities, kinship and ethnicity, and replace the core program. Undoubtedly, one of the obstacles to the formation of a party-based election in Iran is the legislative shortcomings in this area that exist in the laws. In this research, this issue is addressed through descriptive and analytical methods. The results of the research show that the laws related to the activities of political parties are in a way that prevents the formation of an efficient party system in Iran and without amending the existing laws; it is not possible to activate political parties in elections. The elimination of the licensing system for party activities, the precise determination of restrictions and bans on party activities, the amendment of electoral laws with a focus on political parties, as well as the adoption of laws to activate political parties in Iranian elections are the most important suggestions of this study.
خلاصه ماشینی:
در راســتاي شــفافيت و نظــارت بــر هزينه هــاي انتخاباتــي احــزاب در انتخابــات مجلــس شــوراي اسـلامي، مـاده ٤ ايـن قانـون ، شـفافيت و نظـارت بـر تأميـن مالـي هزينـه انتخاباتـي مجلـس شـوراي اسـلامي، شـفافيت در پرداخـت و دريافـت کمـک مالـي نقـدي و غيـر نقـدي از سـوي احـزاب سياسـي را مقـرر داشـته اسـت .
در مــاده ٨ ايــن آيين نامــه مقــرر شــده اســت احــزاب ، يارانه هايــي را کــه دريافــت ميکننــد، بايــد در جهــت اهــداف و برنامه هــاي خــود اســتفاده و گــزارش مالــي آن را بــراي بررســي بــه کميســيون مــاده ١٠ قانـون فعاليـت احـزاب و گروه هـاي سياسـي ارائـه کننـد.
نظام مچوزدهي در حوزه فعاليت احزاب سياسي اصـل ٢٦ قانـون اساسـي صرفـاً بـه آزادي فعاليـت احـزاب سياسـي تصريـح کـرده ، امـا سـازوکار اداري خاصــي بــراي فعاليــت احــزاب سياســي مشــخص نکــرده اســت .
قانــون احــزاب و گروه هــاي سياســي کــه در راســتاي اصــل ٢٦ قانــون اساســي تصويــب شــده ، در عمـل ، نظـام مجوزدهـي بـراي فعاليـت احـزاب سياسـي را برقـرار کـرده اسـت ، بـه ايـن صـورت کـه همــه احــزاب سياســي بــراي فعاليــت بايــد از کميســيون مــاده ١٠ قانــون احــزاب ، پروانــه فعاليــت دريافــت کننــد.
در قانــون فعاليــت احــزاب و گروه هــاي سياســي مقــرر شــده کــه هــر حــزب سياســي بــراي تأسـيس نخسـت بايـد مجـوز اوليـه را کـه مجـوز موقتـي اسـت ، دريافـت کنـد تـا شـرايط لازم بـراي صـدور پروانـه فعاليـت نهايـي از کميسـيون احـزاب را بـه دسـت آورد.
بــا وجــود اين کــه قانــون احــزاب و گروه هــاي سياســي، نظــارت قضايــي گســترده بــر تصميمــات کميسـيون مـاده ١٠ احـزاب را مقـرر داشـته ، امـا ايـن نظـارت بـه مرحله صـدور پروانـه فعاليت تسـرّي نيافتــه اســت .