چکیده:
بافت زبانی واژگان همواره نقش مهمی در تحلیل آیات دارد. قرآنپژوهان و مفسران در تفسیر، ابتدا به معنای واژگان توجه میکنند؛ ولی گاهی غفلت از رابطۀ لفظ با معنا و بیتوجهی به مقتضای حال متکلم و مخاطب، موجب عدم تبیین دقیق معنای آیه یا واژگان شده یا بر ابهام آن افزوده است. بیانات مفسران ذیل گفتار موسی(ع) در آیه «و انا من الضّالّین» (شعراء: 20) متفاوت و دارای ابهام است. برخی از معانی منقول عبارتاند از: سرگشتگی و گمراهی، جهل به معنای نادانی و سفاهت، فراموشی. در این معانی، رابطۀ لفظ و معنا و نوع دلالت معنایی آن ازقبیل دلالت مطابقی، تضمنی و التزامی روشن نیست. این پژوهش درصدد است به بافت زبانی نظیر هستۀ اصلی معنای واژه «ضلّ» و رابطۀ لفظ و معنای آن در آیۀ یادشده بپردازد و از قراین دیگر، نظیر مقتضای حال و مقتضای متکلم و مخاطب استمداد بجوید تا مفهوم آیه، روشن و تحلیلی گویا از آن ارائه شود.
The linguistic context of words has always played an important role in the
analysis of verses. Qur'anic scholars and commentators first consider the
meaning of words in interpretation but in some cases, neglecting the
relationship between the word and the meaning and not paying attention to
the conditions of the speaker and the audience, fails to accurately explain
the meaning of a verse or vocabulary or adds to the ambiguity. The
commentators say different and ambiguous following the Moses' speech in
the verse "wa ana minaddallin" (suruh shuera': 20). Some meanings said are:
Bewilderment and misunderstanding, ignorance means foolishness,
forgetfulness. In these meanings, the relation between word and meaning
and the kind of semantic implication is not clear.
The present study seeks to explore the linguistic context such as the core of
the meaning of the word "ddall" and the relation between word and its
meaning in the above verse. We use other signs, such as the condition of the
speaker and the audience to clarify the meaning of the verse and provide an
analytical explanation of it.
خلاصه ماشینی:
واژههای كليدي: قرآن کریم، بافت زبانی سیاق، ضالّین، حضرت موسی(ع) طرح مسئله سیاق، مبنای اصلی ساخت کلام است که نقش عمدهای در فهم مراد متکلم دارد و کشف آن متکی بر اصل کلی در نظر گرفتن قرائن کلام است؛ بنابراین، سیاق در تعیین معنای واژگان و مفاد جملات، مؤثر است و دانشمندان اسلامی نیز در فهم ظواهر متون دینی همواره از آن استفاده کردهاند و تلاشهای وسیعی برای تبیین آیات قرآن داشتهاند؛ آنها مقدمات و شرایطی را برای ورود به تفسیر قرآن ذکر کردهاند، نظیر: دانش لغت، اشتقاق، نحو، بلاغت واژگانی، مؤلفۀ همنشینی (سیاق کلمات) و قرائات.
با وجود اهتمام مفسران به این امر (سیاق)، گاهی عدم تبیین دقیق معنای آیه و ابهام آن ناشی از غفلت آنها از رابطۀ لفظ با معنا و بیتوجهی به مقتضای حال متکلم و مخاطب است، نظیر واژه «ضالّین» در آیه 20 سوره شعراء که دارای تشابه معنایی است.
با وجود اهتمام مفسران به این امر (سیاق)، گاهی عدم تبیین دقیق معنای آیه و ابهام آن ناشی از غفلت آنها از رابطۀ لفظ با معنا و بیتوجهی به مقتضای حال متکلم و مخاطب است، نظیر واژه «ضالّین» در آیه 20 سوره شعراء که دارای تشابه معنایی است.
برداشت مفسران از معنای ضالّین در این آیه محل نزاع است که میتوان براساس بافت زبانی و مقتضای کلام، بسیاری از برداشتهای مذکور را نقد کرد؛ برای مثال، معناي گمراه از دين، براي اين افراد، دور از ذهن است؛ زيرا آنها متدين نيستند و معناي جاهل و ناداني در حضور درباريان با مقام تبليغ رسالت مناسبت ندارد.