چکیده:
نخل در سرشت اساطیری خود یکی از ایزدان نباتی بینالنهرینی و عیلامی است که نشانههایی
از ذات بغانة او در تجسّد انسانی و دگرگونشدة آن در باورها و آداب و رسوم مردم جنوب
ایران در ارتباط با اساطیر آفرینش و باروری بر جای مانده است. سرگذشت اساطیری نخل به
صورت انسانپنداری در بیشتر سنتها و باورها ی عامیانة مردم جنوب به هم شباهت دارد و
باعث شده است باورهایی چون آفرینش نخل از نخالة انسان و دانستن نخل به عنوان همدم در
جنوب رواج داشته باشد. قداست نخل و باورهایی نظیر اینکه نخل اندام و احوالی چون انسان
دارد و آیینهایی چون عروسکردن، تهدید نمایشی و قربانی نخل و... در اسطورههای زایش و
باروری ریشه دارد. فرایند شخصی تسازی مردم جنوب از نخل از نظر چرخة مرگ و حیات و
رستاخیز تا الهة باروری، مکم ل یکدیگر و ب یانگر تلقی از جایگاه کیهانی نیروی مونث در نظام
هستی اس ت. این مقاله با بررسی میدانی و کتابخانهای به روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی
اساطیر مربوط به آفرینش و باروری در باورهای عامیانه مردم جنوب دربارة نخل با تکیه بر
مردم جهرم پرداخته و عناصر اساطیری آن را در رسوم و باورهایی چون تولد و تقدّس نخل،
باروری، عاشقی، دیوانگی، مرگ و تابوت نخل نشان داده اس ت.
The palm tree in its mythical nature is one of the Mesopotamian and Elamite vegetable gods, whose traces of its alien nature in human incarnation and its transformation have been left in the beliefs and customs of the people of southern Iran in relation to the myths of creation and fertility. The mythical history of the date palm in terms of anthropology is similar to most of the traditions and popular beliefs of the people of the south, and has led to beliefs such as the creation of the palm from human palm and knowing the palm tree as a companion in the south. The sanctity of the palm and beliefs such as that the palm has organs and conditions like human beings and rituals such as marriage, the dramatic threat and sacrifice of the palm, etc. are rooted in the myths of birth and fertility. The process of characterization of the people of the South from the palm tree in terms of the cycle of death and life and resurrection to the goddess of fertility, complement each other and express the perception of the cosmic position of the female force in the universe. This article is a descriptive-analytical field and library study to analyze the myths related to creation and fertility in the folk beliefs of the people of the south about the date palm based on the people of Jahrom and its mythological elements in customs and beliefs such as: birth and sanctity of palms. It has shown fertility, love, madness, death and the coffin of the palm tree.
خلاصه ماشینی:
اين مقاله با بررسي ميداني و کتابخانه اي به روش توصيفي- تحليلي به واکاوي اساطير مربوط به آفرينش و باروري در باورهاي عاميانه مردم جنوب دربارة نخل با تکيه بر مردم جهرم پرداخته و عناصر اساطيري آن را در رسوم و باورهايي چون تولد و تقدس نخل ، باروري، عاشقي، ديوانگي، مرگ و تابوت نخل نشان داده است .
در برخي پژوهشها از جنبه هاي قرباني نخل يا تهديد نمايشي درختان به قصد باروري سخن گفته شده است ؛ اما دربارة اينکه ريشۀ اسطوره اي اين باور از ايزدگياهي بودن نخل ، انسان پنداري نخل و دانستن آن به عنوان درخت زندگي ميآيد، پژوهشي انجام نشده است .
به اين صورت که نخست اسطوره هاي باروري و آفرينش و ايزدان نباتي را بازگو، و عقيده يا رسوم مرتبط به آن را در جنوب به عنوان مصداق ، تحليل ميکند؛ هم چنين ميکوشد ارتباط يا حداقل تشابه اساطير و آيين هاي مربوط به باروري، آفرينش و تجديد حيات و مضمونهاي تکرارشونده و الگوهايي را تبيين کند که بر اساس باورها و رسوم عاميانه جنوب ايران با محور نخل شکل گرفته است .
٢. اسطوره هاي آفرينش و باروري مرتبط با نخل در باورها و رسوم عاميانۀ مردم جنوب ١-٢ تقدس نخل در اساطير، شجرة حيات و درخت زندگي به سبب طول عمر و مقدس است .
نامگذاري ديگر حالات انساني چون «قهرکردن » و «حلق آوردن » براي جوانه زدن و «عروس کردن » و «ديوانه » يا «عاشق شدن » براي نخل نيز بيانگر اين باور است که در باورها و آيين هاي اسطوره اي و محلي، نخل چون انسان پنداشته ميشود که با باروري و آفرينش نيز ارتباط دارد.
(
, 
, 
)
