رسم «ساتی» و چرایی آن با توجه به جایگاه زنان هندو و مقایسه آن با اسلام مقاله

یکی از سنت‌های هندوان رسم «ساتی» است که در آن زن شوهر مرده به همراه وی سوزانده می‌شود. این سنت در طول تاریخ هند، افت‌وخیزهایی را تجربه کرده و سرانجام با توجه به مخالفت‌های افراد و گروه‌های مختلف ممنوع اعلام شده است. مطالعات انجام‌شده بیانگر انگیزه‌های گوناگون نسبت به انجام این سنت است. از نگاه برخی محققان، این عمل با انگیزه الهی و با تاسی به الهه داکشیانی، و از نگاه عده‌ای دیگر علت آن مشوق‌ها و عقوبت‌های اجتماعی است که زن بیوه را ملزم به انجام چنین عملی می‌کرده است. اعتقاد به تناسخ در کنار عشق و محبت زن نسبت به شوهر از دست ‌رفته و ملحق شدن به او از دیگر عواملی است که تمایل به این رسم را تشدید می‌کرده است. البته بی‌توجهی به نیازهای عاطفی و اجتماعی بیوه‌زنان نیز سبب شده است این خودسوزی نوعی رفتار خشونت‌آمیز قلمداد شود که فرجام این سنت شاهدی بر این ادعاست. عنایت دین مبین اسلام نسبت به وضعیت این گروه از زنان نشان‌دهنده نگاه متعالی تعالیم آن و رعایت مصالح فردی و اجتماعی در این مسئله است. در این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی، رسم ساتی تبیین شده و پس از بررسی ریشه‌های فکری آن به مقایسه جایگاه زن در هندوئیسم و اسلام پرداخته می‌شود.

One of the Hindu traditions is the custom of "Sati" in which the dead husband's wife is cremated with him. This tradition has experienced some fluctuations throughout the history of India and finally it has been banned due to the opposition of various individuals and groups. Some studies show various motivations for performing this tradition. Some researchers believe this act has divine motivations and is an imitation of the goddess Dakshiani, and some others believe its reason is the social incentives and punishments that oblige the widow to do such an act. Another factor that has aggravated this custom is the belief of reincarnation along with woman's love for her lost husband and desiring to join him. Of course, neglecting the emotional and social needs of widows has also caused this self-immolation as a violent behavior, and the ending of this tradition is a proof for this claim. The concern of the religion of Islam towards the situation of this group of women and the consideration of individual and social interests in this issue shows the sublime view of Islam’s teachings. I have explained the custom of sati in this article using a descriptive-analytical method, then examining its intellectual roots, I have compared the status of women in Hinduism and Islam.

البته رسمي هم در ميان بيوه‌زنان راجپوت‌ (Rajput)هاي منطقه راجستان به نام «جاهار يا جوهر» (Jauhar,Johar Or Juhar) وجود داشت که مرتبط با ساتي است که در آن زنان سلحشوران با از دست دادن شوهرانشان در جنگ‌ها به‌طور دستي‌جمعي خود را مي‌سوزاندند تا عفتشان در برابر مهاجمان حفظ شود (جعفري، 1352؛ هارلن، 1992، ص 160). برخي از مورخان نيز بر اين باورند که در دوره قهرماني (‌حماسي) زنان هندو برخي از آزادي‌هاي خود را نسبت به دوره ودايي، از جمله جواز ازدواج بيوگان از دست دادند و رسم ساتي که تقريباً در عصر ودايي ناشناخته بود، افزايش يافت (دورانت، 1370، ج 1، ص 465). با توجه به نظام کاست‌ها در باورهاي هندوها و همچنين اعتقاد به تناسخ، اين نظر قوت مي‌گيرد که زني که ساتي مي‌کند در چرخه بعدي زندگي در وضعيت بهتري قرار مي‌گيرد و مي‌تواند در کنار شوهر خود در مرحله بعدي، زندگي سعادتمندانه‌تري داشته باشد. همچنين از نظر اجتماعي، زن بيوه‌اي که رسم ساتي را انجام نداده باشد، هرچند به لحاظ فيزيکي زنده تلقي مي‌شود، اما درحقيقت با مرگ شوهرش مرده است و به همين سبب اقتدار و جايگاه خود را از دست مي‌دهد. به‌طورکلي، زنان در جامعه هندو، حتي پس از مرگ شوهرانشان حق ازدواج با مرد ديگري را ندارند (حسيني قلعه بهمن، 1399) و با توجه به عواقب پس از آن بهترين کار براي ايشان انجام رسم «ساتي» است. به همين سبب منع مسلمانان از ازدواج بيوه‌زنان به قصد تملک دارايي‌هاي آنها نشانگر توجه اسلام به جايگاه اين زنان و رعايت حقوق ايشان است.