چکیده:
ایران یکی از مهم‌ترین کشورهای پذیرای مهاجران و پناهندگان افغانی است.با توجه به سابقهء طولانی مهاجرت افغان‌ها به ایران و تعداد قابل توجه آن‌ها،بررسی تغییر در وضعیت افغان‌ها در ایران از اهمیت خاصی برخوردار است.این مقاله بر آن است تا با استفاده از داده‌های دو طرح آمایش و بررسی نمونه‌ای سال 1384،وضعیت اقتصادی،اجتماعی و جمعیتی مهاجران افغانی را با توجه به مهاجرت آن‌ها به ایران بررسی کند.در این بررسی از فرضیه‌ها و نظریات مختلفی استفاده شده که مهم‌ترین آن‌ها فرضیهء انطباق است.براساس این فرضیه هرچه مهاجران ارتباط بیشتری با جامعهء مقصد داشته باشند،وضعیت آن‌ها به جامعهء مقصد شبیه‌تر خواهد بود.یافته‌ها بهبود وضعیت مهاجران،به ویژه در زمینه‌های آموزش،مهارت و بهداشت را منعکس می‌کنند.تفاوت نسلی قابل توجهی(وضعیت بهتر نسل دوم)،در این بهره‌مندی وجود دارد.در مقابل،انطباق مهاجران با جامعهء مقصد در بعضی جنبه‌ها نظیر اشتغال،ضعیف بوده است.این وضعیت به ناهماهنگی همانندی با جامعهء مقصد منجر شده است.ویژگی‌های مهاجران،تجربهء زندگی در ایران و نگرش جامعهء مقصد،می‌توانند تبیین‌گر این وضعیت باشند.با توجه به تبعات متفاوت این وضعیت برای مهاجران و جوامع مبدأ و مقصد،تدوین راهکارهای سیاستی مناسب ضروری است1.
خلاصه ماشینی:
"اکثر افغان‌های وارد شده طی سال‌های 1358 تا 1371 تحت عنوان مهاجران غیراختیاری یا پناهندگان طبقه‌بندی شدند و کارت شناسایی(آبی‌رنگ)دریافت کردند که به آن‌ها،مجوز اقامت غیرمحدود اعطا می‌کرد و تا سال 1384 دارندگان این کارت به خدمات یارانه‌ای بهداشت،غذا و تحصیلات دسترسی داشتند اما از نظر شغلی،فقط به اشتغال در مشاغل خاص(عمدتا به عنوان نیروی کار یدی ساده)مجاز بودند(رجایی 2000:56-57).
نسبت جنسی نسل دوم مهاجران افغانی بر حسب محل تولد و دورهء ورود والدین به ایران،1384 (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع:بررسی نمونه‌ای 1384 میزان شیوع روش‌های جلوگیری از حاملگی در بین افغان‌های ساکن در مشهد در حدود 55 درصد اعلام شده است(معموری و ارقامی 1378).
همان‌طور که مشاهده می‌شود،43 درصد از مهاجران افغانی در ایران بیسواد بودند که نسبت به رقم مشابه برای افغانستان در سطح پایین‌تری قرار دارد اما،در مقایسه با میزان بیسوادی جمعیت ایران،تقریبا بالاست.
درصد مهاجران افغانی بر حسب شغل،محل تولد و جنس،ایران 1384 (به تصویر صفحه مراجعه شود) *عمدتا افغانستان منبع:طرح آمایش 1384 داده‌های حاصل از بررسی نمونه‌ای نیز رابطهء مستقیم بین طول اقامت در ایران و داشتن شغل بالاتر را نشان داده‌اند.
هدف این مقاله بررسی وضعیت اقتصادی،اجتماعی و جمعیتی مهاجران افغانی در ایران با توجه به مهاجرت آن‌ها به ایران،با استفاده از داده‌های طرح آمایش 1384 و بررسی نمونه‌ای 1384 بوده است.
داده‌ها و شواهد حاکی از آن است که مهاجران افغانی در ایران دارای باروری و مرگ‌ومیر کمتری نسبت به همتایان خود در افغانستان هستند و این امر همگرایی با جمعیت ایران،که در مراحل پایانی انتقال جمعیتی قرار دارد،منعکس می‌کند."
(پژوهیار, 
, 
, 
)
