انسان در نگاه مولانا: خورشیدی در میان ذره ای مقاله

"پس در این ترکیب،حیوان لطیف‌ آفرید و کرد با دانش،الیف‌3 نام،کالأنعام کرد آن قوم را ز آن‌که نسبت کوبه یقظه نوم را؟ روح حیوانی ندارد غیر نوم‌4 حس‌های منعکس،دارند قوم‌ یقظه آمد5،نوم حیوانی نماند انعکاس حس خود از لوح خواند هم‌چو حس آن‌که خواب او را ربود چون شد او بیدار،عکسیت نمود لا جرم اسفل بود،از سافلین‌6 ترک او کن لا احب الافلین [دفتر چهارم،1526-1521] خداوند متعال در این ترکیب(وجود انسان)،حیوانی لطیف آفرید و او را با علم،مأنوس کرد. وی با یک تمثیل،این نکته را بیان می‌کند: آسمان‌ها و زمین،یک سیب‌دان‌ کز درخت قدرت حق،شد عیان‌ تو چو کرمی در میان سیب در وز درخت و باغبان بی‌خبر آن یکی کرمی دگر در سیب هم‌ لیک جانش از برون،صاحب علم‌ جنبش او،واشکافد سیب را برنتابد سیب،آن آسیب را بر دریده جنبش او پرده‌ها صورتش کرم است و معنی اژدها [دفتر چهارم،1873-1869] تو همه‌ی آسمان‌ها و زمین را مانند سیبی فرض کن که از درخت قدرت‌ الهی آشکار شده است و تو[ای انسان‌]مانند کرمی هستی که درون این‌ سیب قرار داری و این در حالی است که از درخت و باغبان،خبری نداری."