خلاصه ماشینی:
"مشخصات این مسجد باعظمت،در برخی از منابع، به تفصیل یاد شده است،اما در هیچ کدام از آنها ذکری از نحوهء ساخت و تهیهء مقدمات و مصالح و نیز ارزشهای معماری این اثر نشده است.
این مسجد که یکی از آثار برجستهء معماری قرن سیزدهم هجری در ایران است از جهاتی-مانند محراب مرکزی و هنر کاشیکاری و مطالعات معماری-از بهترین شاهکارهای نوع خود در آن سده به شمار میآید و ساخت آن بجز صرف سرمایهء گزاف،چندین سال از اوقات گرانبهای سید حجت الاسلام را به خود اختصاص داد.
میان همراهان سید در این ماجرا،شعرایی بودند که مانند وقایعنویسان دربارهای عهد غزنوی و سلجوقی، وقایعنگاری ماجرا را عهدهدار بودند؛تفصیل این صحنهها را میتوان در این وقایع و اشعار یافت،مثلا آنجا که یکی از همین وقایعنگاران به نام میرزا عبد الکریم سیما،خطاب به سید گفته است: همت عالیت،دی،سوی جبال شامخات کرد پای عزم،با اصحاب خدمت در رکاب از پی اتمام مسجد،خواستی چندین ستون آوری از سنگ بیرون،ای شه والا جناب چون تجلی کرد عکس پرتو رویت به کوه صار دکا منه و انشق الجبل بالاضطراب ز آن،کلیم عهد،رکن الملة،ملا کاظما خر مغشیا،چو بینش را نمیآورد تاب22 همین شاعر در چکامهای دیگر گوید: به همت،آستین بشکست و دامان صفاهان را ز کنز الغیب،مملو ساخت از همیان سیم و زر به معماران چابک دست،فرمان رفت تا هریک پی خدمت،کمر بندند چون مور سبکپیکر به حجاران آن جمع،حکم آمد[تا]که کوهی را مجزا کرده،جمع آرند،بهر فرش بام و در32 به هر حال،این رساله،تقریبا میتواند خواننده را در جریان مرحله به مرحلهء ساخت مسجد قرار دهد."