چکیده:
یکی از حوادث مهم تاریخ اسلام جنگ جمل میباشد.آثار و نتایج این جنگ در ابعاد سیاسی- اجتماعی و نظامی،مهم و در جهان اسلام تأثیر گذار بوده است.دلیل اهمیت این جنگ،بدیع بودن آن است،زیرا برای اولین بار دو گروه از مسلمانان در مقابل هم صف آرایی کردند.و به همین سبب گروهی از مسلمانان مدعی شدند که توانایی تشخیص بر حق بودن هر یک از دو گروه متخاصم را نداشته،در نتیجه از هر دو گروه کنارهگیری کردند.اما آنان با عملکرد خود-خواسته یا ناخواسته-پایهگذار تفکرات جدیدی در جامعه اسلامی شدند که در تاریخ از آنان به عنوان گروه«قاعدین»یاد میشود.
هدف پژوهش حاضر بررسی شرایط سیاسی-اجتماعی جامعه اسلامی در شش ماهه اول حاکمیت امیرالمؤمنین علیه السلام،بهویژه هنگام وقوع جنگ جمل است.اگر چه برای تکمیل مباحث،گریز مختصری به قبل و بعد از این جنگ،بهویژه نبرد صفین هم صورت خواهد گرفت.از این رو،تحقیق حاضر،ضمن معرفی شخصیتهای مهم گروه قاعدین،در پی شناسایی علل و انگیزههای گوشهنشینی و انزوای آنان در زمان نبردهای داخلی دوران علی علیه السلام است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به این که عبدالله پیشنهاد معاویه را رد کرد و او را به دنیاطلبی متهم نمود،و از طرفی مقام و جایگاه علی علیه السلام را نیز نزد پیامبر صلی الله علیه و آله رفیع دانست،از این رو انتظار میرفت که او این بار برخلاف جنگ جمل،علی علیه السلام را در نبرد با باغیان همراهی کند،اما در کمال تعجب بر مواضع قبلی اصرار داشته،نبرد صفین را نیز«فتنه»دانست و از شرکت در آن خودداری (1)-.
با توجه به همین نگرش،او در شورش علیه عثمان نه تنها هیچ نقشی نداشت،بلکه خود را از ماجرا کنار کشید و حتی به علی علیه السلام نیز توصیه کرد برای این که در آینده به فتنه انگیزی متهم نشود،بهتر است که از مدینه خارج شود.
3حال سؤالی که مطرح میشود این است که چرا امام پیشنهاد مشابه مالک را پذیرفت،اما پیشنهاد دو نفر پیش گفته را رد کرد؟ به نظر میرسد انگیزه رفتار دوگانه امام این بود که معاویه بعد از خلافت آن حضرت عملا اعلام تمرد نمود،اما ابوموسی برخلاف معاویه،نه تنها علیه ایشان موضع نگرفت،بلکه با اعلام وفاداری،از مردم کوفه نیز برای علی علیه السلام بیعت گرفت.
4 اما سؤالی که مطرح میشود این است که چرا بهرغم این مسائل،او به خونخواهان عثمان نپیوست؟ به نظر میرسد محمد بن مسلمه بهرغم این که تمایل فراوانی داشت که انتقام خلیفه مقتول گرفته شود،اما در عین حال از نیت سران سپاه جمل نیز به خوبی آگاه بود."