خلاصه ماشینی:
"از گزارش بالا ظاهرا تنها همین مطلب را میتوان گرفت که هوشنگ پادشاهی بوده است بزرگ و کامروا بر دشمن،و دیگر اشارهای به اینکه او نخستین پادشاه و نخستین قانونگذار و مشوق مردم به شهرسازی بوده باشد نیست،ولی از این اقدامات او در معنی نام و لقبی که به او داده بودند یاد شده است: نام او هوشنگ که در واقع لقب اوست،در اوستا- Haoxyanha است.
اگر این گزارش ثعالبی اصالت داشته باشد،پس هوشنگ همانگونه که به خاطر تشویق مردم به خانهسازی و شهرنشینی لقب هوشنگ گرفته بود،محتملا به خاطر کارهایی که به او در زمینهء کشاورزی نسبت میدادند،لقب دهقان(پهلوی dahiga?n,dehga?n )نیز داشت،و در این صورت بسیار محتمل است که برابر گرفتن دهقان با ایرانی و اطلاق آن به همهء ایرانیان،چنانکه مثلا در شاهنامه بارها به کار رفته است(-زیر دهقان در فرهنگ ولف)،در اصل از همین عنوان دهقان به هوشنگ که بر اساس اساطیری ایرانی،ایرانیان از نسل او هستند،گرفته شده باشد.
بنابر آنچه گذشت میان گزارش هردوت دربارهء دیاکو و گزارش اوستا و متون پهلوی و عربی و فارسی دربارهء هوشنگ،چند وجه مشترک در هویت هوشنگ و دیاکو هست که مهمترین آنها را ما در سه نکته خلاصه میکنیم:1-دیاکو به گزارش هردوت در زمان زندگی دهنشینی خود،سرکردهء مردم ده بود و نام یا لقب دیاکو یعنی دهگان را باید از این بابت به او داده بوده باشند،و هوشنگ به گزارش متون عربی و فارسی که به متون از دست رفتهء پهلوی برمیگردد،در زمینهء کشاورزی ابداعاتی آورد و از این لحاظ محتملا به او لقب دهگان داده بودند؛2-دیاکو به گزارش هردوت،و هوشنگ به گزارش اوستا و متون پهلوی و عربی و فارسی نخستین قانونگذار و نخستین پادشاه بودند و از اینجا به هوشنگ لقب پرذاته(اوستا)یا پیشداد(پهلوی-فارسی)یا بیشداد و فیشداد(عربی)داده بودند (که محتملا تا حدودی تقلید از نام و عنوان پادشاه آشور سارگن است به معنی«شاه قانون»)؛ 3-دیاکو به گزارش هردوت،و هوشنگ به گزارش اوستا و متون عربی و فارسی خانهسازی و زندگی شهرنشینی را رواج داد و از اینجا به او نام یا لقب هئوشینگه(اوستا) یا هوشنگ(پهلوی-فارسی)یا اوشهنج(عربی)داده بودند."