خلاصه ماشینی:
"68 ادوار تاریخی پاورقی نویسی در مطبوعات فارسی را در اولین نگاه میتوان به این شکل تقسیم کرد: 1-دروهء پیش از انقلاب مشروطیت با انتشار روزنامهء وقایع اتفاقیه در سال دوم صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر روزنامه نگاری ایران که با طلیعهء کوتاه مدت کاغذ اخبار میرزا صالح شیرازی عمرش را آغاز کرده بود به صورت منظم و جدی در مجموعهء فرهنگی ایران مشتاق تجدد قدم نهاد.
روزنامهء تربیت که در این دوره به مدیریت میرزا محمد حسین خان فروغی ذکاء الملک اول منتشر میشد پاورقی را جزء اصلی روزنامه قرار داد و به قضاوت یحیی آرین پور: در این روزنامه مقالات و ترجمههای مفید و پاورقیهای گونا گون به قلم میرزا محمد علی خان فروغی[ذکاء الملک دوم و مرد ادب و سیاست ایران در دوان بعد از مشروط و عصر پهلوی(توضیح از نگارندهء مقاله است)]فرزند مدیر روزنامه و دیگران چاپ میشد و از نظر ادبی بیارزش نبود،اما لحن چاپلوسانه و ستایشگرانهء آن به مقدار زیادی از اهمیت و اعتبار آن میکاست.
100 به جز دو ناشر معتبری که نامشان آم،نگارنده ناشر دیگر را به خاطر میآورد که تحت عنوان«انتشارات بریانی شبستری»به چاپ جزوات پر کششس از عملیات نات پنکرتون کارآگاه خصوصی امریکایی و نیز جزواتی به نام سیاحت دور کره که شرح داستانهای ماجراجویانهء دو موتور سوار امریکایی در کشف جنگهای افریقا و قبایل وحشی بود اقدام میکرد و بعدها نویسندهء ترکی که نام ا را به خاطر ندارم با نوشتن جزواتی به نام جینگوز رجایی در ایران شهرت یافت اما نام مترجم آثاری را که نشریات بریانی به او بیشترین سهم را میداد،ابوتراب شایگان بود،و این ناشر یعنی بریانی در سالهای آخر عمر خود به عسرت تمام در زیر پلهء ساختمانی در خیابان فردوسی،بالاتر از روزنامهء کیهان، همچنان جزوات آن سالها و این گونه رمانهای پاورقی را میفروخت و به زحمت امرار معاش میکرد."