چکیده:
تحقیقات دینی را به دو گونهء معرفتشناسی و هستیشناسی تقسیم میکنند.«موعودپژوهی»در هر دو عرصه،یعنی تحقیقات هستی شناختی و مطالعات معرفت شناختی در کانون توجهات بوده است.بنابراین در این تحقیق از زبان دو تن از عارفان نامی و پارسیگوی(شبستری و عطار)،به بررسی جایگاه حضرت موعود در پهنه و انگیزهء خلقت(هستیشناسی)و در سپهر معارف معنوی(معرفتشناسی)میپردازیم.نیز دربارهء نوع مواجهه و گفتمان عارفان پیشین دربارهء حضرت مهدی(عج)سخن میرود.
بنابراین پس از مقدمه،در بخش نخست مقاله.آرای شیخ محمود شبستری صاحب گلشن راز را مینگریم و در بخش دوم.آراء و اندیشههای عطار نیشابوری را برمیرسیم.
خلاصه ماشینی:
"به مثل،جلال الدین بلخی،در مثنوی خود آورده است:پس به هر دوری ولیی قائم است تا قیامت آزمایش دائم است هرکه را خوی نکو باشد برست هرکسی کو شیشه دل باشد شکست پس امام حی قائم آن ولی است خواه از نسل عمر خواه از علی است17 صاحب گلشن راز،برای ترسیم روشنتر و گشودن چشماندازی فراختر به مسئله ولایت،رابطه اولیای عام را با ولی خاص(عج)بیان کرده،میگوید:وجود اولیاء او را چو عضوند که او است و ایشان همچو جزوند18 بنابراین رابطه میان مهدی(ع)با همه اولیاء از نوع ارگانیزمی است که میان کل و اجزایش قرار است: شرح لاهیجی بر این بیت،از رأی صائب و بینش صحیح او در این باره خبرمیدهد: یعنی در دایره ولایت مطلقه که خاتم الاولیاء مظهر آن است،نقاط وجودات اولیا همه مثال اعضای خاتم الاولیاءاند؛چه حقیقت ولایت هر فردی از افراد اولیا به صفتی از صفات کمال ظاهر گشته است و به جمیع صفات کمال در نقطه اخیر که«مهدی»است،ظهور یافته و کمال بالقوه دایره ولایت در این نقطه آخرین به ظهور رسیده و به فعل آمده است،و چنانچه همه انبیا-علیهم السلام-اقتباس نور نبوت تشریعی از مشکات نبوت خاتم الانبیاء مینمایند،جمیع اولیا نور ولایت و کمال از آفتاب ولایت خاتم الاولیا میبرند."