چکیده:
نوشتار حاضر به نسبت میان حرکت جوهری و ادراکات و اعتباری می‌پردازد و نسبت میان این دو را با استناد و نگاه به اندیشهء علامه طباطبایی تبیین می‌کند.از این‌رو،نخست حرکت جوهری بر اساس دو مقالهء سیزدهم و دهم از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم بیان شده و سپس نظریهء ادراکات اعتباری،به طور عمده بر اساس مقاله ششم همان کتاب گزارش و پس از تبیین این دو مفهوم،نسبت میان آنها بررسی و نشان داده می‌شود که حداقل،بخشی از حرکت جوهری در جهان هستی از طریق ادراکات اعتباری تحقق می‌یابد.با توجه به اهمیت این موضوع،در ادامه،نظریهء ادراکات اعتباری در حوزهء اجتماع و سیاست،بیشتر از نگاهی هنجاری،پی گرفته می‌شود تا حرکت جوهری مطلوب در عالم انسانی به دست داده شود.
The paper focuses on the relationship between the concepts of Substantial Motion and Credible Perceptions, and explains them on the basis of the thoughts of Allamah Tabatabie. Accordingly, the concept of Substantial Motion has been elaborated upon as per Chapters 10 and 13 of the book "Principles of Philosophy and the Methodology of Realism", while the concept of Credible Perceptions is based on Chapter
6 of the same book . It then attempts to prove that at least part
of the Substantial Motion in our world is materialized through Credible Perceptions. In view of the importance of this topic, by extending the theory of Credible Perceptions to the social and political spheres, a cursory glance reveals that the desired level of Substantial Motion in the world is quite discernible.
خلاصه ماشینی:
از این‌رو،نخست حرکت جوهری بر اساس دو مقالۀ سیزدهم و دهم از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم بیان شده و سپس نظریۀ ادراکات اعتباری،به طور عمده بر اساس مقاله ششم همان کتاب گزارش و پس از تبیین این دو مفهوم،نسبت میان آنها بررسی و نشان داده می‌شود که حداقل،بخشی از حرکت جوهری در جهان هستی از طریق ادراکات اعتباری تحقق می‌یابد.
این فعالیتها و حرکات ناشی از آنها،رو به سوی غایت موجودات طبیعی به منزلۀ کمال آنها دارند تا موجود طبیعی،هستی خود را تکمیل کند؛زیرا قوای فعالۀ دستگاههای وجودی،خود مظاهر احتیاج و استکمالند و بدین ترتیب،حرکت استکمالی موجود زنده که مناسب با ذات او انجام می‌گیرد،به واسطۀ ادراکات اعتباری تحقق می‌یابد و مقصود از حرکت استکمالی موجودات طبیع،چنان‌که به تفصیل خواهد آمد،همان حرکت جوهری آنان است.
قابل توجه است که شهید مطهری ریشۀ نظریۀ ادراکات اعتباری را در کلمات امثال شیخ در مورد عقل عملی و عقل نظری معرفی می‌کند و معتقد است که علامه طباطبایی از علم اصول به این مطلب رسیدند و اولین الهام‌بخش ایشان هم نظرات شیخ محمد حسین اصفهانی در باب اعتباریات بوده است(ر.
علامه طباطبایی در پایان بحث از اعتباریات قبل الاجتماع،در بخش دوم مقالۀ یادشده،بار دیگر به تفصیل به بحث از اعتبارات عمومی می‌پردازد و ضابطۀ دیگری را برای آن بیان می‌کند: اعتبارات عمومی(اعتبارات قبل الاجتماع)چون اعتباراتی هستند که انسان در هر تماسی که با فعل می‌گیرد از اعتبار آنها گریزی ندارد؛یعنی اصل ارتباط طبیعت انسانی با ماده در فعل،آنها را به وجود می‌آورد.
در سه بند پایانی بخش دوم گفتیم که علامه طباطبایی معتقد است حرکت جوهری و استکمالی در گروهی از موجودات از راه علم اعتباری واقع می‌شود و بدین‌ترتیب روشن شد که این نسبت مورد عنایت علامۀ بزرگوار نیز بوده است.
(
, 
, 
)
