خلاصه ماشینی:
نام کوشان در کتابهای قدیم عربی و فارسی به قلم دکتر محمد جواد مشکور استاد دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی و دانشسرای عالی پیش از آنکه به تحقیق در نام کوشان در کتابهای قدیم عربی و فارسی بپردازیم لازم است بطور مقدمه چند سطری دربارۀ تارخی کوشانیان بنویسیم: تاریخ کوشان:کوشانیان که در کتیبهها و سکّهها نام آنان بصورتهای مختلف: کوشانو،کهوشانا،کیورشانا،کورشنو،کورونو،کورانو،کورسانو،خوارنو، آمده از اقوام تخاری بودهاند که از قرن اوّل قبل از میلاد تا چهارم میلادی در مشرق فلات ایران از سغد گرفته تا افغانستان شرقی و ماوراء النهر و هندوستان غربی فرمانروایی داشتند،و معاصر با پادشاهان اواخر عهد اشکانی و اوایل دولت ساسانی بودند.
از جمله در آثار الباقیه عن القرون الخالیه،تألیف ابو ریحان محمد بن احمد البیرونی در گذشته در 440 هجری چنین آمده است: «علی انّ بعضهم یزعم انّ کوشان ملک الجزیرة من آل لوط غلب علیهم(یعنی علی بنی اسرائیل)بعد یوشع فقهر هم ثمانی سنین ثم تام بعد«عثنیال»یعنی: «برخی از ایشان برآنند که«کوشان»پادشاه جزیره که از فرزندان لوط بود پس از یوشع به بنی اسرائیل چیره گشت و آنان را هشت سال مقهور خود ساخت و آنگاه عثنیال قیام کرد»2.
کشانیه:باز یاقوت از شهری به نام«کشانیه»یاد میکند که در نواحی سمرقند و شمال درۀ سغد قرار داشت: «کشانیه بالفتح تم التخفیف و بعد الالف نون و یاء خفیفة بلدة بنواحی سمرقند شمالی وادی الصّغد بینها و بین سمرقند اثنا عشر فرسخا و هی قلب مدن الصغد و اهلها ایسر من جمیع مدن الصغد،خرج منها جماعة من العلماء و الرواة و قد رواه بعضهم بالضم و الاول اظهر ینسب الیها ابو عمر احمد بن حاجب بن محمد الکشانی روی عن ابی بکر الاسماعیلی،و حفیده ابو علی اسماعیل بن ابی نصر محمد بن احمد بن حاجب الکشانی آخر من روی صحیح البخاری عن الضریری و توفی سنة 391»3.