چکیده:
بررسی و نقد و تحلیل تشبیه مرکب و بحث دربارهی انواع آن در غزل سبک عراقی،میتواند راهگشای علاقمندان به مطالعات ادبی جهت فهم بهتر آثار غنایی این دوره باشد.تا آن جا که بنده کنکاش نموده است،تحقیق مستقلی در این زمینه از سوی محققان صورت نگرفته است.بنابراین به منظور تحقق این هدف 10%بسنده شده است)مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است.بسامد تشبیهات مرکب در دیوان شاعران این دوره،دارای اوج و حضیض است و با نزدیک شدن به پایان این دوره،از میزان تشبیهات مرکب در غزلیات کاسته میشود.
فراوانی این نوع تشبیه در شعر شاعرانی همچون سعدی،خواجو،کمال الدین اسماعیل،عراقی و عطار بیشتر از دیگران است؛اما تنوع اغراض تشبیه که بیانگر نگرش فکری و جهانبینی شاعر است،در غزلیات مولانا از همه وسیعتر و گستردهتر است؛ضمن اینکه حداقل یک سوی تشبیهات مرکب برخی از شاعرانی که شعرشان صبغهی عرفانی دارد،از نوع عقلی است.سعدی در زمینهی تشبیه مرکب تمثیلی و خواجو و انوری در تشبیه مرکب تخییلی از سرآمدان روزگار خود هستند.
خلاصه ماشینی:
"تنها استاد همایی یک بیت بدون ذکر نام شاعر از این نوع،در اثر خویش آورده است:پیاله در کف ساقی چو خورشید دل اندر سینهی من چون کبوتر (همایی،1373:147) مثالهای زیر به ترتیب از نوع مفرد به مرکب و مقید به مرکب،در موضوع وصف و بیان حال شاعر است:نی چه میگویم فلک گویی است بس در خم آن زلف چون چوگان که هست (عطار،1375:75)چون گل یک روزه در میانهی صد خار بر سر پایم نشسته سر چه فرازم (همان:442)در شکم چون زند آن طفل نفس من بیخویش چنان خواهم زد (همان:175)5-جمال الدین عبد الرزاق دیوان عبد الرزاق در زمینهی تشبیه مرکب بسیار فقیر و بسامد آن در جدول مقایسهای حدود 6%است؛چنانکه در بررسی هفده غزل او تنها یک تشبیه مرکب به مرکب عقلی به عقلی یافت شد که در بیان حال و به شیوهی اطناب در دو بیت سروده شده و چندان لطف و زیبایی در آن دیده نمیشود."