چکیده:
آیین مهری ابتدا در ایران ظهور کرد و سپس در آسیای صغیر،سوریه و بین النهرین انتشار یافت. این آیین در طول زمان محو گردید و تنها جنبهی تقدس آن در قالبی نمادین و اسطورهای باقی ماند.
خاقانی-شاعر مشهور قرن ششم-به سبب آنکه مادرش نسطوری بود و هم به سبب آنکه ظاهرا در تاریخ ملل و مذاهب تبحری داشت،بیشتر از سایر شعرای فارسی زبان از آیین مسیح و عقاید نصاری(که متأثر از آیین میتراییسم بود)در شعر خویش یاد کرده و ترکیبات و تشبیهات مربوط به این آیین را به فراوانی در شعر خویش آورده و بدین لحاظ اشعار او قابل تأمل است.
شواهد نشان میدهد که آیین مهر و مسیحیت در اساس بسیار به هم شبیه هستند آنگونه که برخی از محققان بر این باورند که میتراییسم تأثیر بسیاری بر مسیحیت داشته است از سوی دیگر«تأثیر عقاید نجومی در دین مهری بارز است و به موقعیت خورشید در مقابل ستارگان وقع خاص نهاده میشد»
(ورمازرن،1345:105).همین امر سبب شد اشعار خاقانی را-که هردو ویژگی را داراست-از دیدگاه این کهن باور بشری به روش تحلیلی مورد بررسی قرار دهیم.
خلاصه ماشینی:
"خاقانی-شاعر مشهور قرن ششم-به سبب آنکه مادرش نسطوری بود و هم به سبب آنکه ظاهرا در تاریخ ملل و مذاهب تبحری داشت،بیشتر از سایر شعرای فارسی زبان از آیین مسیح و عقاید نصاری(که متأثر از آیین میتراییسم بود)در شعر خویش یاد کرده و ترکیبات و تشبیهات مربوط به این آیین را به فراوانی در شعر خویش آورده و بدین لحاظ اشعار او قابل تأمل است.
شواهد نشان میدهد که آیین مهر و مسیحیت در اساس بسیار به هم شبیه هستند آنگونه که برخی از محققان بر این باورند که میتراییسم تأثیر بسیاری بر مسیحیت داشته است از سوی دیگر«تأثیر عقاید نجومی در دین مهری بارز است و به موقعیت خورشید در مقابل ستارگان وقع خاص نهاده میشد» (*) Email:rashed_mohasel@yahoo.
از جمله شباهتهایی که میان آئین مهر و آئین نصاری(پیروان مسیح)وجود دارد میتوان به افسانههای مربوط به تولد و مرگ و رستاخیز عیسی بن مریم و میترا و همچنین شباهتهای مراسم مذهبی این دو آیین اشاره کرد.
چشمه به ماهی آید و چون پشت ماهیان زیور به روی مرکز غبرا برافکند (خاقانی،1368:136)ویحک نه هرشبانگاه در آب گرم مغرب غسلش دهند و پوشند آن حله مزعفر (همان:192)دریای توبه کو که مگر شامگاه عمر چون آفتاب غسل به دریا درآورم (همان:246) در شدن خورشید به چشمهی آب گرم و غسل کردنش در شامگاهان و خارج شدنش از آب به هنگام بامداد،نیز باوری است کهن که تشرف آیینی به شرط غسل تعمید را در آیین میترا و مسیحیت به یاد میآورد،زیرا با این کار شخص مشرف تعهد میکند که رازهای گروه را بر ناآشنایان فاش نکند(مصفا،1357:262)."