چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی ابعاد روانشناختی مناسک حج و اثربخشی آن بر سطح سلامت عمومی حجاج با روش شبه تجربی طراحی و اجرا گردید.جامعهی آماری عبارت بوداز مجموع 22500 نفر زائران کاروانهای حج تمتع سال 1385 از استان تهران،105 نفر شامل 62 مرد و 43 زن از 3 کاروان به عنوان نمونهی در دسترس،انتخاب و پرسشنامهی سلامت عمومی(28- GHO )،یک ماه قبل و چند روز پس از انجام مناسک حج،به عنوان پیشآزمون و پسآزمون و یک ماه پس از بازگشت،به عنوان مرحلهی پیگیری اجر گردید.دادههای جمعآوری شده به وسیلهی آزمون t وابسته و t مستقل و تحلیل واریانس یکراهه تجزیهوتحلیل شدند.نتایج نشان میدهند که:
الف.نمرهی کل سلامت عمومی آزمودنیها،در پسآزمون نسبت به پیشآزمون،به طور معنیداری بیشتر شده است.این تفاوت معنیدار در خرده مؤلفههای سلامت عمومی نشانههای بدنی،اضطراب،نارساکنشوری اجتماعی و افسردگی نیز مشاهده گردید؛
ب.با مقایسهی مرحلهی پیشآزمون و پیگیری نمرهی کل سلامت عمومی و در خرده مؤلفههای اضطراب و افسردگی تفاوت معنیدار مشاهده شد؛
ج.نمرهی کل سلامت عمومی و خرده مؤلفههای نشانههای مرضی،اضطراب و افسردگی در مرحلهی پیگیری نسبت به پسآزمون،به طور معنیداری تغییر یافت؛
د.جنس،سن،سطح تحصیلات و سابقهی تشرف به عمره و حج در نتایج مؤثر نبود.
نتایج نهایی نشان دادند که انجام مناسک حج سطح سلامت روانی آزمودنیها را افزایش میدهد.
This quasi-experimental research aims to study psychological dimensions of Hajj rituals (Manasek-e-Hajj) and its effectiveness in the general health of hojjaj. Its population is composed of 22500 pilgrims who registered in Tehran Province. Among them, 105 subjects (62 males, 43 females) were selected as sample and were asked to fill GHQ (General Health Questionnaire) before and after their travel (pre-test and post-test). Data collected were analyzed using dependent and independent T-test and one-way ANOVA. Research findings indicate that a) general health total number of hojjaj in post-test stage improved significantly compared to pre-test stage; b) based on comparing pre-test and follow-up stages, general health of hojjaj and components "anxiety" and "depression" were significantly different; c) general health total number of hojjaj as well as status of symptoms, anxiety and depression in follow-up stage changed significantly compared to post-test stage; d) research findings were not affected by factors like sex, age, education level and previous experience in hajj. Finally, it was concluded that doing hajj rituals increases general health of hojjaj.
خلاصه ماشینی:
در پرسش دوم پژوهش مبنی بر تفاوت تأثیرگذاری انجام مناسک حج بر سلامت عمومی مردان و زنان نتایج اجرای آزمون T -که در جدول 4 آمده است-نشان میدهند تفاوت معنیداری بین میانگین نمرت سطح سلامت روانی زنان و مردان در پسآزمون نسبت به پیشآزمون مشاهده نمیشود؛بنابراین میتوان گفت تأثیر انجام مناسک حج بر سلامت عمومی مردان و زنان متفاوت نیست و در نتیجه میتوان پذیرفت عامل جنس در نتایج مؤثر نیست.
نسبت به قسمت دوم پرسش مبنی بر اینکه آیا تأثیرگذاری انجام مناسک حج بر سلامت عمومی حجاج بر حسب سن آنها متفاوت است؟نتایج اجرای تحلیل واریانس یکطرفه که در جدول 5 آمدهاند،نشان میدهند تفاوت معنیداری بین میانگین نمرات سطح سلامت روانی آزمودنیهای گروههای سنی مختلف در پسآزمون نسبت به پیشآزمون مشاهده نمیشود؛بنابراین میتوان گفت تأثیرگذاری انجام مناسک حج بر سلامت عمومی آزمودنیها در سطوح سنی مختلف متفاوت نیست و در نتیجه میتوان پذیرفت عامل سن در نتایج این پژوهش تأثیری نداشته است.
تبیین روانشناختی دیگری که میتوان بر تأثیرگذاری مناسک حج بر سطح سلامت عمومی زائرین بیان کرد آن است که انجام عبادات و مراسم مذهبی به صورت جمعی،به عنوان یک عامل حمایتکنندهی اجتماعی نقش ایفا میکند؛زیرا حج و مناسک آنکه به صورت گروهی و دستهجمعی و حضور قویتر افراد در مکانهای مذهبی مکه و اطراف انجام میگیرد،میتواند به عنوان یک عامل حمایت اجتماعی باعث شود بسیاری مشکلات فرد حل شود و فرد از تنیدگی رهایی یابد.