چکیده:
مشروطه و ادبیات آن، تحولی در ادبیات فارسی پدید آورد که از لحاظ مخاطب، کارکرد، تنوع و زبان، تفاوت چشمگیری با ادوار گذشته ادبیات ایران دارد. در خلال تحولی عظیم، نثر به سلطه طولانی شعر پایان بخشید، اما مهمترین تحول را می توان در زبان و عناصر آن مشاهده کرد. زبان، نقاب فرهیختگی و ادبیات را کنار می زند و همراه با جریان زمان و مکان آزادانه نفس می کشد. یکی از مهمترین تحولات زبانی و ادبی ایـن دوره، گرایش به طنز پردازی است. در این مقاله، سعی شده است با توجه به ادبیات جامعه گرای مشروطه، نخست مفهوم طنز و عناصر اصلی آن و سپس تئوری و کارکرد های طنز از دیدگاه اجتماعی بررسی گردد. حاصل این پژوهش ارایه تئوری نوینی به نام «طنز و گسل اجتماعی» است. این تئوری، طنز را حاصل شکاف اجتماعی بین گروه ها و طبقات اجتماعی یک جامعه با هم و یا در سطح جهانی، شکاف فکری جوامع با یکدیگر می داند و به بررسی جوانب مختلف آن می پردازد
The gap between the social classes، especially between the higher classes and the lower social classes is one of the factors that cause satire to emerge. Satire shows its power by placing through social gaps، and as one of its ends it tries to reform the roles of social groups so as to decrease the gaps. Although satire is the apparent protest and hidden anger of the social lower classes toward the higher classes of the society، it never tends to cause violence. However، an unpleasant society might be suitable for satire development. Therefore، satire and its subcategories function as an alarm and warning of potent riots and gaps. To avoid violence and potent crises، we should consider its hidden energy seriously.
Mashrote satire expresses a society which faces with a great social gap in on hand، and on the other hand it fell behind the developed world. In Mashrote era the form and structure of Iranian social classes is disturbed and new social classes that do not tolerate the current situation come into existence. This society at the same time، due to different reasons، becomes aware of its distance from European countries.
In this circumstance، new social classes use the satire as an efficient tool against despotic rule and also for arousing the people in order to decrease the gap.
In addition to its social role، Mashrote satire can be notably studied from other aspects; from view point of literature، satire role in language development، imagination، and creating new expressions and compounds are some subjects that can be independently surveyed.
خلاصه ماشینی:
سخن سردبیر به نام خداوند جان و خرد پیش از چهار دهه از انتشار اولین نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان میگذرد،این نشریه که از سال 3431 فعالیت خویش را آغاز کرده،در سال 4731 براساس رأی کمیسیون بررسی اعتبارات نشریات علمی کشور حائز شرایط درجه علمی-پژوهشی شناخته شده است.
براساس تاکید وزارت علوم،تحقیقات و فناوری مبنی بر تخصصی شدن مجلات علمی-پژوهشی،فعالیت این مجله از سال 3831 در سه زمینه زبان و ادبیات فارسی،تاریخ و فلسفه منحصر شده و هر شماره این فصلنامه به یکی از سه موضوع مذکور اختصاص یافته است.
براساس این تعریف،ویژگیها وعناصر زیر باید مورد توجه و ژرفنگری واقع شود: الف)نقد و اعتراض:درباره رابطه طنز و اعتراض سخن خواهیم گفت،اما نقد در اینجا به معنای شیوهها و یا نظریهء نقد ادبی نیست،بلکه به معنای نوعی نقد اجتماعی-فرهنگی است که در قالب ادبی مطرح شده است.
طنز اجتماعی سنتگریز و یا حتی فراتر از آن سنتستیز است و به همین علت است که تفکر سنتی و نمودهای درست یا نادرست آن در این دوره از سوی تفکر بسم الله الرحمن الرحیم اعتراض؛یعنی هرگونه انتقاد از«وضع موجود»و کوشش فکری و عملی برای تغییر و دگرگونی آن،چه این اندیشه منجر به تغییر شود و چه در سایه عدم امکان تحقق،به یأس و ناامیدی بدل گردد.
برای این منظور و پاسخ به پرسشی که مطرح شد،با بررسی شرایط فرهنگی-سیاسی ایران در زمان مشروطه و حتی فراتر از آن عصر بیداری شرق،میتوان به تئوری جدید و قابل قبولی دست یافت.