گفتاری پیرامون رابطه اسلام با موسیقی: نغمه های شوق وصال مقاله

"41-باوجوداین‌که این حقیر مختصر مطالعه‌ای دربارهء تاریخ‌ موسیقی دارد،اما در هیچ اثری ندیده است که دانشمندان جهان‌ اسلام،مثل علامهء حلی-این اعجوبه جهان اسلام که کتابی در علم موسیقی دارد و اکنون در موزهء لندن است-و نیز ذوالنون‌ مصری،شبلی،جنید بغدادی،ابو الفرج اصفهانی،سهروردی زنجانی‌ و صفی الدین ارموی که خدمات قابل توجهی به علم موسیقی‌ کرده‌اند،اما هیچ کدام موفق نشده‌اند کشف‌کننده که راز گریهء غیراختیاری ناشی از استماع آیهء شریفهء«33 از سورهء آل عمران» چیست؟آیا این گریه،ناشی از تطابق ندای فطرت با آن نغمه است، و یا ناشی از شوق وصال به معشوق اعلاست؟به خاطر تأسف از مفارقت حریم دوست است،یا هیچ کدام از این‌ها نیست؟ هنگامی که حسام الدین سراج در نغمهء موسوم به«نرگس مست» می‌خواند: «ما را نه غم دوزخ و نی حرص بهشت است‌ بردار ز رخ پرده که محتاج لقاییم» جهانی پیرامون روح خلق می‌شود که با هیچ ابزاری قابل آفرینش‌ نیست؛جز با ارادهء خداوند عز و جل."