خلاصه ماشینی:
"در ادامه و در بخشهایی از کتاب،نظریات کلاسیک و نوین جامعهشناسان و متفکران در حوزه دین مورد بررسی قرار گرفته و در برخی از فصول نیز تلاش شده ضمن مقایسه این آراء با وضعیت دین در جامعه ایران،با رویکردی نقادانه،واقعگرایانه و بومی به مسائل دین در جامعه ایران نگریسته شود.
در این مقاله،تعریف درست و روشنی از اصطلاح«هویت»در معنای عام آن و بهطور خاص«هویت دینی»ارائه نشده است؛تا جائی که این اصطلاح حتی معادل جریانها و اندیشههای فکری نیز قرار گرفته است!همچنین مؤلف در بحث از عناصر هویتی ایرانیان و نحوه شکلگیری آن،تعامل فرهنگ باستانی با اسلام را مورد تأکید قرار داده و به توضیح ان پرداخته است،اما از تعامل فرهنگی ایران و غرب کمتر حرفی به میان آورده است.
در نقد این ایده نیز گفته میشود که تنها یک راه و الگوی توسعهای آنهم از نوع غربی برای جوامع اسلامی وجود ندارد و میتوان مقاصد و الگوهای بدیلی را دنبال نمود که در نهایت به تضاد دین و پیشرفت منتهی نشود.
به دلیل اینکه زادگاه جامعهشناسی بهویژه جامعهشناسی دین در غرب بوده است،نخستین تلاشها در جهت عملیاتی کردن مفهوم دینداری و ساخت سنجههای دینداری نیز در آنجا شکل گرفته است و هنوز هم این سنجهها با وجود آنکه در یک زمینه مسیحی-غربی ساخته و ارائه شده است،رواج و کاربرد زیادی دارد.
وی با تلقی دین به عنوان تأثیر و تجلی دین در ذهن،روان و رفتار فرد و پیگیری آن از طریق ابعاد تفصیل یافتهاش یعنی عقیده،ایمان،عبادت،اخلاق و شریعت،پنج بعد را برای دینداری در نظر میگیرد که شامل معتقد بودن،مؤمن بودن،اهل عبادت بودن،اخلاقی عمل کردن و متشرع بودن است."