چکیده:
در قرن نوزدهم بیشترین رابطه تجاری ایران با کشور عثمانی و در زمینه تجارت توتون و تنباکو بود که توسط بازرگانان ایرانی به عثمانی صادر میشد.این بازرگانی با واگذاری امتیاز انحصار صادرات تنباکو به شرکت تنبک در سال 1308 ق و انعقاد قراردادهای تجاری میان دولت ایران و آن شرکت،روابط تجاری دو کشور را وارد مرحله جدیدی کرد که در این نوشتار مورد بررسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"اما با واگذاری امتیاز انحصار صادرات توتون و تنباکو توسط ماژو جرالد تالبوت در تاریخ 71 فوریه 1981 به شرکت تنبک و انعقاد قراردادهای تجارت توتون و تنباکو میان دولت ایران و شرکت تنبک،آن شرکت به صورت رسمی این امتیاز را از بازرگانان ایرانی گرفت.
شرکت تنبک، (*) Societe de Tobac درخواست دولت ایران را نپذیرفت و در تاریخ ششم رمضان /9031چهارم آوریل 2981 کار معاملات تجاری خود را در عثمانی از سر گرفت(رئیسنیا،4731:486-386)؛و ایرانیان را از خرید و فروش تنباکو در عثمانی ممنوع کرد و آنها را به پرداخت حقوق گمرکی وادار ساخت(سند شماره 2).
4دولت ایران،سرانجام به جای حمایت از تنباکوفروشهای مقیم عثمانی،برای جبران بخشی از خسارت لغو قرارداد امتیاز دخانیات رژی،قراردادی را با مدت 52 سال با شرکت تنباکوی عثمانی در تاریخ چهارم ربیع الاول 72/0131 اکتبر 2981 امضا کرد که به موجب آن،شرکت تنباکوی عثمانی موظف شد تنباکو را از ایرانیان مسلمان خریداری و به عثمانی وارد کند(آدمیت،0631:322).
براساس گزارش عبد الحسین جواهریزاده تاجر ایرانی و تنباکوفروش مقیم عثمانی،تا سال 0981 م8031/ ق یعنی قبل از برپایی رژی در ایران،سالی 05 هزار کیسه تنباکوی اصفهان به بداد،51-01 هزار کیسه به بیروت و ازمیر و 02 هزار کیسه به استانبول و توابع آن صادر میشد؛و در حدود چهار میلیون و 005 هزار کیلو تنباکو به ممالک عثمانی حمل میشد.
7 سند شماره 3:این سند،متن قرارداد دولت ایران با کمپانی انحصار ادخال تنباکو در خاک عثمانی است که در تاریخ چهارم ربیع الاول 0131 و در شش فصل تنظیم شده است."