چکیده:
یکی از ابزارهای موثر در زمینه باورهای مذهبی و عرفانی و تجربه های روحانی ناشی از آن ، بهره گیری مولف از ظرفیت حکایات و قصه ها است که در ایجاد ارتباط موثر مخاطب با این مفاهیم متعالی از توانی خاص برخوردار است. یکی از آثاری که در همین راستا به رشته تحریر درآمده،کتاب «انیس العارفین»، تالیف «علی بن مولانا حسین ابن موسی الرصدی» معروف به «واعظ» یکی از مولفان قرن نهم است. نثر این کتاب، مرسل و فصیح و آمیخته به نظم و آراسته به آیات و احادیث و آرایه های ادبی (بویژه در بخش مقدمه) است. موضوع نسخه، بحث و بررسی فضایل تعدادی از سوره های قرآن کریم، ایمان و توحید و معرفت حق، جایگاه ویژه نبی اکرم(ص) و ائمه اطهار (ع)، توکل، تسلیم، شکر و ... با بهره گیری از بیانی ادبی و عرفانی است. در این مقاله، بررسی اجمالی و محتوایی نسخه،ابواب و فصول آن، ویژگیهای زبانی، ارزشهای ادبی و ... مورد نظر است.
خلاصه ماشینی:
"مقدمه کتاب با ذکر علل و دلایل آفرینش آدمیان و اعطای مقام خلافت حق به آنان و نعت رسول(ص)آغاز میشود:«چون حضرت حق سبحانه و تعالی خواست که از عالم ذات به صفات ظهور کند که عالم شهادت است تا ذریت مظهر کنت کنزا مخفیا جلوه کند،آدم و آدمیان را موجود گردانید و نام خلیفتی بر آدم نهاد که انی جاعل فی الارض خلیفۀ و از آن میان انبیا را برگزید و خلاصه گردانید: محمد کافرینش را غرض اوست#مراد از آدم و جسم و عرض اوست به عصمت گوهر درج نبوت#به رحمت اختر برج فتوت و از بعد او ذریت طاهرین را برگزید بر تمام آفرینش تا قیام آن ساعت که آل محمد خیر البریه و چون حضرت با نصرت رسالت پناه محمد مصطفی(ص)از این سرای فنا عزیمت دار البقا نمود در مقام وصیت فرمود که انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی.
برخی از ویژگیهای سبکی و زبانی«انیس العارفین» به گفته مرحوم بهار،«شیوه تحریر آثار علمی و عرفانی در قرن نهم(عصر کتابت نسخه)تغییر میکند و به جز یکی دو کتاب-که از آن جمله«مجمل الحکمه»است-بقیه به سبک جدید نوشته شده است و غالبا سبک نگارش آنها به خلاف رسم قدیم کتابهای علمی که ساده و موجز بود، مسجع و پر از مترادفات،کنایات،استشهادات و استدلالات قرآنی است»(بهار،1373،ج 2: ص 215).
در سفارشنامهای که«مولانا جامی»برای مؤلف کتاب به یکی از اصحاب«خواجه عبید الله احرار» نوشته به این لقب تصریح کرده است:«بعد از عرض نیازمندی و شکستگی،معروض آنکه خدمت «مولوی مولانا فخر الدین علی که نسبت به فقیران التفات خاطر بسیار دارند به آرزوی زمین بوس ملازمان آستانه ولایت آشیانه توجه نموده است..."