چکیده:
قرآن کریم از تکریم انسان و برتری او بر بسیاری از آفریدگان خدا سخن گفته است. این بحث در طول تاریخ اسلام، همواره بین دانشمندان مسلمان مطرح بوده است که آیا این برتری مطلق است یا نسبی و اگر نسبی است، نسبت به چه موجوداتی؟ این تکریم به چه معنا و دارای چه ابعادی است؟ در این گفتار، به بررسی این موضوع می پردازیم. امتیازات گروه های برتر موجودات (انسان، جن و ملک) را مورد بررسی قرار می دهیم و جایگاه انسان را در این میان تبیین می کنیم. به نظر نگارنده، انسان در میان موجودات مختار مکلف، از جن بالاتر است و اگر به مقام خلیفه اللهی دست یابد، از فرشتگان نیز برتر خواهد رفت. هم چنین اگر خود را با اعمال ناشایست از درجه ی انسانیت حقیقی ساقط سازد، نه تنها از جن مؤمن، که از هر موجودی پست تر خواهد گردید.
In the holey Qur’an، man is respected and is introduced as “superior than many creatures”. In this paper we have studied this superiority and whether it is absolute or relative. We have compared him to two other kinds of rational creatures who do
voluntary acts، namely Jinn and Angel. We have discussed that his superiority depends to his decision and his acts according to which he can be superior than Angeles or inferior to the Jinn.
خلاصه ماشینی:
"*علامه طبرسی در مجمع البیان،مصادیق تکریم و تفصیل را یکسان میداند و علتتکرار آن را چنین بیان میکند:«جملهی«کرمنا»صرف انعام را میرساند،بدون این کهنظری به برتری انسان نسبت به سایر موجودات داشته باشد،ولی تفضیل نظر به برتری داردو اگر دومی را نمیگفت،این اشاره ظاهر نمیشد»(16،ج:6،ص:661) *بعضی نیز گفتهاند که تکریم تنها شامل نعمتهای دنیا میشود و تفضیل مربوط بهنعمتهای آخرت است(همان و 6،ص:170)البته این مفهوم با معنای لغوی سازگاریندارد و دلیلی نیز برای آن مطرح نشده است.
«عبس و تولی أن جاءه الأعمی و ما یدریک لعلة یزکی»(عبس13/-16) *مأموریت فرشتگان برای ثبت اعمال آدمیان:ملائکه به افعال بشر با همهی جزییات وصفات آن احاطه دارند و آن را همان طور که هست حفظ میکنند: «و إن علیکم لحافظین کراما کاتبین»(انفطار10/-11) هر انسان دو فرشتهی موکل دارد،یکی از راست و یکی از چپ:«إذ یتلقی المتلقیانعن الیمین و عن الشمال قعید»(ق17/) در روایات نیز آمده است که فرشتهی طرف راست مأمور نوشتن حسنات و طرف چپمأمون نوشتن گناهان است(15،ج:20 ص:373) *مأموریت فرشتگان برای نگاهبانی آدمیان:آدمی در مسیر حرکت به سوی پروردگارش،تعقیب کنندگانی دارد که از پیش رو و از پشت سر،مراقب او هستند:«له معقبات من بینیدیه و من خلفه یحفظونه من أمر الله»(رعد11/) خدای تعالی مالک انسان است و حافظ او:«الله حفیظ علیهم»(شوری6/)و بلکه حافظهمهی آفریدههای خویش:«و ربک علی کل شیء حفیظ»(انشقاق6/).
از وجود نازنین رحمه للعالمیننقل شده که فرمودند:«لی مع الله وقت لا یسعنی فیه ملک مقرب و لا نبی مرسل»(25،ج:18،ص:360 و ج:79،ص:243):«من اوقاتی با خدای تعالی دارم که هیچ فرشتهیمقرب و هیچ پیامبری که از جانب خدا فرستاده شده،به پای من نمیرسد[و به مقام و علودرجهی من راه نمییابد]»این مطلب با این که جبرئیل یا سایر فرشتگان در بعضی اوقات،معلم آن بزرگوار باشند،منافاتی ندارد؛چرا که انسان دارای نشئههای مختلف است(14،ج:3،ص:69) عموما صاحبنظران بر این عقیدهاند که باید بالاترین جایگاه انسان را با ملک مقایسهکرد و هر صنفی ار فرشتگان را نیز با صنف متناظران در انسانها-که در عالم آنان قرارمیگیرند-در نظر گرفت."