چکیده:
بررسی معنای امامت و ولایت الهی با رویکرد قرآنی ـ روایی در شناخت مقام امامت الهی اهمیت بسزایی دارد. بررسی معنای واژگانی «ولی» نشان می دهد وضع این واژه به نحو مشترک معنوی و معنای ریشه آن «اولویت در تصرف» است. واژه های «ولی» و «مولا» در بسیاری از آیات قرآن ازجمله آیات ولایت به معنای صاحب اختیار و اولی به تصرف است. از نظر متکلمان شیعه و روایات ائمه اهل بیت نیز «ولی» در آیات ولایت به معنای «مفترض الطاعه» و «امام» است. تلقی عرف جامعه معاصر با زمان نزول آیه از «ولی» نیز همین معنا بوده است. این پژوهش با طرح آیات و روایات مربوط به این بحث و بررسی آرا چهارده نفر از عالمان شیعه و نقد آرا مخالفان نتیجه می گیرد که «ولی» در آیات ولایت به معنای سرپرست و متصرف در امور و امام واجب الاطاعه است.
A Quranic survey of the meaning of Divine Imamate and guardianship can be of considerable effect in attaining the knowledge on the position of Divine Imamate. A survey of the word guardian، wali، makes it clear that it is originally posited for a single meaning in all cases. The meaning intended by consists in preference in possession and usage. The words wali and mawla in many verses including those of guardianship have been used for preferring in possession and usage. For Shiite theologians and in the sayings of Imams، wali refers to those whose following is necessary، that is، to Imams. This paper، studying the verses and traditions of the subject and the views of Shiite scholars with a crisis of Sunni`s، has concluded that in the verses of guardianship، wali means a pure man preferred to ownership and usage، that is، Imam whose following is necessary.
خلاصه ماشینی:
"irتاریخ دریافت: 23/9/90 تاریخ پذیرش: 20/2/91 بنابراین آیات شریفة «إنما ولـیـکم الله ورسوله والذین آمنوا الذین یقـیمون الصلاة ویؤتون الزکاة وهم راکعون ومن یتول الله ورسوله والذین آمنوا فإن حزب الله هم الغالبون» (مائده / 56 ـ 55) بیانگر اعطای ولایت الهی به رسول اکرم’ و امامان اهلبیت هستند و این مدخلی مناسب برای بررسی معنای مقام الهی وجوب اطاعت یا همان منصب امامت الهی است.
(1394: 2 / 10؛ 1376: 3 / 559) علامه حلی& در شرح تجرید الاعتقاد مینویسد: همانا واژه «ولی» ]در آیه[ مفید اولویت به تصرف است و دلیل آن نقل و استعمال اهل لغت است؛ چنانکه میگویند: «سلطان بر کسی که سرپرست ندارد، اولی به تصرف است» و چنانکه گفته میشود: «ولی دم» و «ولی میت» و مانند قول رسول خدا’ که فرمود: «هر زنی که بدون اذن ولی خود ازدواج کند، نکاحش باطل است».
(1373: 394) کراجکی، (بیتا الف: 119؛ بیتا ب: 115) طبرسی، (1374: 3 / 363) ابنشهر آشوب، (1376: 2 / 210) ابوالمجد حلبی، (1414: 51) حافظ ابنبطریق، (1365: 235؛ 1407: 124) سید محمد بحرالعلوم، (1403: 3 / 216) کاشفالغطاء، (بیتا: 1 / 9) شیخ انصاری، (1420: 3 / 548) شیخ علی بحرانی، (1405: 229) علامه طباطبایی (بیتا: 6 / 14) و آیتالله مکارم شیرازی (بیتا: 4 / 47) معانی امامت، فرضالطاعه، اشراف و حق تصرف را برای لفظ ولی مسلم دانسته، مراد از ولایت در آیه را نیز همین معنا انگاشتهاند و آیه ولایت را یکی از روشنترین ادله قرآنی بر اثبات امامت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین× شمردهاند.
فرمود: چه بخوانم؟ جبرئیل عرض کرد: بخوان: «إنما ولـیـکم الله ورسوله والذین آمنوا الذین یقـیمون الصلاة ویؤتون الزکاة وهم راکعون» (مائده / 55) (ابنبطریق، 1407: 12؛ عاملی، 1384: 1 / 260؛ ابنطاووس، 1400: 47) براساس این روایت، «ولایت» مقامی است در پاسخ به درخواست پیامبر از خدا برای وزارت و شراکت امیرالمؤمنین× در امور وی."