چکیده:
این مقاله به معرفی ملک شاه حسین سیستانی و آثار او پرداخته است. ملک شاه حسین سیستانی یکی از شاهزادگان صفاری سیستان است که به گفتهی خود او نسبش به عمرو لیث صفاری می رسد. او در نیمه دوم سده دهم و نیمه اول قرن یازدهم می زیسته است. کتاب تذکره خیر البیان و کتاب احیاء الملوک دو اثر ارزنده به جا مانده از این شاهزاده سیستانی است.تذکره خیرالبیان تذکره ای است عمومی در شرح احوال ادیبان و شاعران از قدیم الایام تا زمان مؤلف. وملک شاه حسین آن را در مقدمه و دو فصل و خاتمه و ختم خاتمه تألیف کرده است. بخش خاتمه آن به سبب احتوای بر شرح احوال معاصران مولف از اهمیت ویژه ای برخوردار است.و کتاب احیاء الملوک برای معرفی بزرگان تاریخ سیستان از قدیم ترین ازمنه تا زمان مولف است و در یک مقدمه و سه فصل و خاتمه تألیف شده است و بخش خاتمه آن به سبب حضور مؤلف در جریان حوادث و وقایع از ارزش بیشتری برخوردار است. در خاتمهی مقاله مثنویهای مولف و دیوان او معرفی می شود.
خلاصه ماشینی:
"مجله زبـان و ادبیــات فارسـی دانشگاه سیستـان و بلوچستــان سالششم- بهار و تابستان 1387 ساعتی با مولف تذکره خیر البیان و کتاب احیاء الملوک دکتر عباس ماهیار* استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت معلم چکیده واژگان کلیدی مقدمه ملک شاه حسین فرزند ملک غیاث الدین از شاهزادگان و ادیبان و شاعران و امیران جنگاور سیستان است بنا به گفته ی خود نسبتش با پانزده واسطه به عمرولیث صفاری (مقتول در 287 هـ .
3- احیاء الملوک: ملک شاه حسین برای زنده کردن یاد اجداد خود و هم چنین احیای نام پادشاهان و فرمانروایان سیستان این کتاب را تألیف کرده است.
سمعانی و یاقوت افزون بر این عالمان از محدثان و فقیهان بسیاری یاد کرده اند که از طرف مؤلف احیاء الملوک در بوته ی اجمال مانده است (همان، ج3: 226-224 و یاقوت حموی، ج 1: 226-223) افزون بر این ملک شاه حسین عالمان بزرگ را در طاق فراموشی نهاده است، چه تنها شرح احوال و یادکرد آثار ابوحاتم بستی سیستانی یعنی ابوحاتم محمد بن حبان بن معاذبن سعید بستی سیستانی و پژوهش در احوال و آثار او مقاله ی بلند بالایی می طلبد که در حوصله ی این مقال نمی گنجد (یاقوت حموی، بی تا، ج1: 415).
چه نمونه هایی از شعر او در کتاب احیاء الملوک و تذکره ی خیرالبیان ذکر شده است و مؤلف فرهنگ سخنوران یادآور شده است که ملک شاه حسین با تخلص «هادی» شعر می گفته است (خیام پور، 1372، ج 2: 993) اما متاسفانه از مثنوی ها و دیوان او نسخه یا نسخه های جداگانه ای در میان فهرست های نسخه های خطی فارسی احمد منزوی و دیگران به چشم نمی خورد."