چکیده:
در این نوشتار، ابتدا به تفاوت ((فلسفهی دین)) و ((کلام جدید)) اشاره میشود، سپس ((تعریف دین از منظر دین پژوهی جدید)) صورت میگیرد، پس از آن، تقسیم ((دین)) به ((ادیان سنّتی)) و ((ادیان دنیوی))، و تقسیم ((ادیان سنّتی)) به ((وحیانی)) و ((غیر وحیانی)) مطرح میشود.به دنبال تکیهی ادیان وحیانی بر وحی، در باب ماهیّت وحی، به سه دیدگاه اشاره میشود، آن گاه دیدگاه گزارهای به تفصیل خواهد آمد.نوشتهی حاضر تقریر سلسلهی درسهای ((مهدویّت و مسائل کلامی جدید)) از استاد دکتر رضا حاجی ابراهیم است که در ((مرکز تخصصی مهدویت)) در قم برای جمعی از طلاب و دانش پژوهان ارئه شده است.
خلاصه ماشینی:
"دانش کلام، دانشی است که غایت آن، دفاع از آموزههای دینی خاص است و به همین جهت، دانش کلام، همیشه، به صورت مضاف یا به صورت یک اسم مرکب وصفی به کار میرود و گفته میشود: ((کلام اسلامی)) یا ((کلام مسیحی)) و مانند آن، در حالی که ((فلسفهی دین))، چنین نیست؛ زیرا، فلسفهی دین، اولا از همهی تعالیم یک دین بحث نمیکند، بلکه از آموزههای مشترک بینالادیان بحث میکند و ثانیا، در مقام دفاع از تعالیم یک دین نیست و لذا بعضی از فیلسوفان دین، در بحث خداشناسی، نهایتا به این نتیجه میرسند که هیچ کدام از ادلهی که بر له وجود خدا اقامه شده است مثبت وجود خدا نیست یا بعضا ملحد یا لاادری هستند.
نکتهی دوم، تفاوت تلقی از وحی در دیدگاه مسیحیت و دیدگاه اسلامی است که در دیدگاه مسیحی، گاهی وحی، حقایق القا شده از سوی خدا تفسیر میشود، و گاهی تجلی خدا، در حالی که در دیدگاه اسلامی، وحی، عبارت است از سخن خدا یا به بیان دیگر، تجلی خداوند در کلام او، چنان که این تعبیر، از حضرت امیر آمده: ((فتجلی لهم سبحانه فی کتابه من غیر أن یکونوا رأوه.
خوب، حالا، با حفظ این تفاوتها میان گزاره و جمله، دیدگاه گزارهای در وحی، عبارت است از این که شما، نوعی پیام، نوعی اطلاعات، نوعی حقایق را، مستقیما، از خدا یا ملک یا واسطهی وحی دریافت کنید تا به شما اطلاق پیامبر بشود و بعد هم چون اینها از جنس حقایق محتوایی هستند، لذا صورت زبانی مشخص و قالب زبان خاص و عبارات معین ندارند."