چکیده:
این پژوهش به مطالعه و مکانیابی مناطق مناسب برای کشت کلزا در شهرستان سرپل زهاب با استفاده از مدلسازی آماری پرداخته است. برای این کار، آمار بلندمدت هواشناسی شهرستان طی 15 سال، مورد استفاده قرار گرفته است. برای تهیهی نقشهها در سیستم اطلاعات جغرافیایی و نیز، تحلیل و مقایسهی دادهها از ایستگاههای اسلامآباد غرب، روانسر و قصر شیرین استفاده شده است. با توجه به برآوردهشدن نیاز دمایی، تاریخهای آغاز و پایان هر کدام از مراحل رشد کلزا بهدست آمد. مقدار آب مورد نیاز و مقدار بارش رخ داده در مراحل رشد گیاه نیز، محاسبه شد. تمامی عناصر و عوامل موثر در رشد و عملکرد بهینهی کلزا در مدلسازی مورد استفاده قرار گرفته که در هر مرحله، تعدادی از آنها حذف شدند. به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی برای هرکدام از متغیرهای نهایی اقدام به تهیهی نقشه شده و سپس مدل نهایی مورد آزمون قرار گرفت و با مطالعات میدانی، نقشهی نهایی با واقعیت منطقه انطباق داده شد. بر اساس نتایج بهدستآمده در منطقهی مطالعاتی، مقدار درجه/ روز مورد نیاز کلزا بهخوبی برآورده میشود؛ اما در ابتدا و انتهای فصل رشد با تنش آبی مواجه میشود. بهترین و معنادارترین مدل Backward با متغیرهای میانگین سالانهی بارش طی دورهی رشد، میانگین دمای خاک طی دورهی کاشت تا روزت، اولین یخبندانهای پاییزه و میانگین بارندگی در دورهی گلدهی و تشکیل غلاف بهدست آمده است. با استفاده از آمار واقعی محصول کلزا در سطح شهرستان، مدل مورد آزمایش قرار گرفت که با احتمال 97درصد، نتیجه قابل اعتماد است. نتایج حاصل از مطالعات میدانی نیز با خروجی مدل همخوانی دارد، بهگونهای که 41 درصد از مساحت منطقهی مطالعاتی برای کشت مناسب و 59 درصد ضعیف و نامناسب است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به آمار روزانهی بارندگیهای رخ داده طی دورهی آماری مورد مطالعه،میزان بارندگی برای دورهی کاشت تاسبز شدن گیاه،همواره اندک بوده و نیازمند آبیاری است،در نتیجه،از رابطهی شمارهی 3 برای تعیین اتفاقی یادائمی بودن بارندگی طی دورههای گلدهی تا تشکیل غلاف و تشکیل تا پرشدن دانهی کلزا استفاده شده است.
با توجه به معادلهی بهدست آمده و با استفاده از SIG و تابع rotaluclaC retsaR ،لایههایی کهپیش از این به صورت رستری تهیه شده بودند،در مدل وارد شده و نقشه نهایی مناطق مناسب و نامناسب کشت کلزا باتوجه به مهمترین عناصر تأثیرگذار در این مسئله ترسیم شده است(شکل شمارهی 5).
پس از محاسبهی مقدار بارندگی رخ داده در هر مرحله از رشدگیاه(جدول شمارهی 5)،با بررسی آمار روزانهی ایستگاهها مشخص میشود که میزان بارندگی برای دورهی کاشت تاسبز شدن،همواره کمبوده و دو نوبت آبیاری ضروری است؛اما از زمان گلدهی تا رسیدن دانه با وجود بارندگی کافی(جدول شمارهی 5)،بهدلیل پراکنده و رگباری بودن این بارش،نوسانهای سالانه و حادثنشدن همزمان 25 میلیمتربارش(جداول شمارهی 6 و 7)،خسارتهای وارده به گیاه جدیتر از مراحل دیگر رشد است.
نتیجهگیری با توجه به نقشههای نهایی که از انطباق لایههای میانگین دمای خاک،تاریخ آغاز نخستین یخبندان پاییزه،بارندگیطی دورهی رشد گیاه و طی دورهی گلدهی و تشکیل غلاف در محیط SIG بهدست آمده است و مقایسهی آن بانقشههای توپوگرافی منطقهی مطالعاتی،ملاحظه میشود که مناطق کاملا مناسب و مناسب،شامل دشتها و پهنههاییبا شیب کمتر از 3 درجه و ارتفاعات کمتر از 800 متر هستند."