چکیده:
شهرنشینی در ایران امنیت آب، غذا و انرژی را تهدید می نماید. همچنین دلیل اصلی شهرنشینی و گسترش شهرها مهاجرت از مناطق روستایی به شهری است. در این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی روند شهرنشینی در شهر شیراز از سال 1335 تا 1385 و تاثیر این گسترش بر امنیت غذا، آب و مصرف انرژی شهروندان مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. شهر شیراز در جنوب ایران دارای جمعیت 170659 نفر در سال 1335 و 1351181 نفر در سال 1384 بوده است. بنابراین جمعیت شیراز در این بازه 8 برابر گردیده است. این مطلب مهاجرت بسیار و رشد سریع شهرنشینی را نشان می دهد. همچنین در سال 1335 مساحت شهر 894 هکتار بود و به باغهای زیبای 1565 هکتاری و زمین های زراعی، حاصلخیز و مراتعی 35714 هکتاری مزین بود و در سال 1368مساحت باغهای شیراز به 5962 هکتار رشد نمود. در سال 1385 مساحت شهر 21 برابرگردید و این شهرنشینی سریع نه تنها 2987 هکتار از باغها را بلعید، بلکه 18000 هکتار از زمین های زراعی، حاصلخیز و مراتع را نیز ناپدید کرد. بنابراین تغییر کاربری زمین در شیراز بدلیل شهرنشینی بسیار زیاد بوده و این مطلب نه تنها به کاهش جدی محصولات کشاورزی و باغی منجر گردیده، بلکه مشکلات بسیاری برای مردم ایجاد نمود. نیاز به آب در همین بازه تقریبا افزایشی 15 برابر داشته و مصرف انرژی الکتریسیته شیراز از سال 1347 تا 1385 افزایشی 70 برابری داشته است. بدین منوال؛ بررسی های اولیه نیاز به تعمق درباره تاثیرگذاری شهرنشینی بر منابع آب، امنیت غذا و مصرف انرژی را نشان می دهد
Urbanization is threatening the sustainability of the water، food and energy security of Iran. The most important reason of urbanization is immigration of people from rural areas to the cities. The city of Shiraz is located in the Shiraz Plain (380 Km2)، south of Iran. Its population in 1956 was170،659 and in 2006 was 1،351،181. This means the population of Shiraz grew about eight fold during this period. While، that of Iran during the same period grew about four fold. This shows that the rate of immigration to Shiraz was very high، and urbanization around Shiraz has happened very fast in the above period. In 1956، the Shiraz had a beautiful landscape; its size was 894 hectares and was surrounded by 1،565 hectares of beautiful gardens and 35،714 hectares of good agricultural land، fertile arable land، and rangeland. In 1989، Shiraz had 5،962 hectares of gardens. In 2006، Shiraz size became 19،074 hectares (21 fold) and this rapid urbanization has replaced not only 2،987 hectares of valuable gardens but also caused disappearance of some 18،000 hectares of agricultural land، fertile arable land، and rangeland. Therefore، changes in land use in the Shiraz Plain because of rapid urbanization were very high and this not only decreased seriously agricultural and horticultural productions، but also created significant problems for the people in the city. Due to the rapid urbanization، the demand for water has increased 15 times in the city in the period of 1956-2006. The consumption of energy in Iranian residential sector is high and it was 2.5 fold of the world. According to Shiraz electricity consumption records from 1968 to 2006، the consumption growth was 70 fold. The preliminary analysis in this study through the case study of Shiraz suggests that we need in-depth study to understand how urbanization has impacted on the availability of water supplies، the security of food production around our cities and the energy needs at the national level and what policy and planning changes are required for sustainable and livable cities into the future .
خلاصه ماشینی:
"در این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی روند شهرنشینی در شهر شیراز از سال ١٣٣٥ تا ١٣٨٥ و تأثیر این گسترش بر امنیت غذا، آب و مصرف انرژی شهروندان مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد.
پیشینه تحقیق : بخش شهری در پنجاه سال اخیر و بویژه در دو دهه اخیر از رشد بسیار سریعی برخوردار بوده است به گونه ای که نزدیک به هفتاد درصد جامعه ایران را هم اکنون تشکیل میدهد که این میزان به سرعت در حال افزایش میباشد (گل محمدی و همکاران ، ١٣٨٩: ٢).
تغییر کاربری اراضی بر اثر بیابان زایی را با استفاده از عکس های هوایی و تصاویر IRS در محدوده شهر - در بین سال های ١٣٨١-١٣٣٤ اردکان یزد بررسی و نتیجه گرفتند که مناطق بیابانی به میزان ٢١٦٠ هکتار کاهش پیدا کرده که این امر را ناشی از افزایش کاربریهای دیگر مانند مناطق شهری و کشاورزی دانسته اند.
در این مقاله تغییرات کاربری زمین مانند زمین های شهری، باغی، زراعی حاصلخیز و مراتع در دشت شیراز از سال ١٣٣٥ تا ١٣٨٥ برای سالهای متفاوت با کمک عکس های ماهواره ای و هوایی تعیین شده است (تصویر شماره ١) و نتایج این مرحله در جدول شماره ٣ آمده است .
جدول ٧- مصرف انرژی الکتریسیته شیراز از سال ١٣٤٧ تا ١٣٨٥ (رجوع شود به تصویر صفحه) نتیجه گیری : شهر شیراز در دوره زمانی ١٣٣٥- ١٣٨٥ با شهرنشینی سریع روبرو شده است .
پیشنهادها: بررسیهای اولیه شهر شیراز نشان دهنده ی این مطلب است که رشد سریع و بدون برنامه ریزی شهرنشینی گذشته ایران ، نه تنها تهدیدی بر امنیت آب ، غذا و انرژی است ، بلکه مشکلات عدیده ای برای شهروندان ایجاد مینماید."