تجلی پیامبر در خواب صوفیه مقاله

خواب» و «رویا» در آثار صوفیه، از جایگاه ویژه ای برخوردار است، به گونه ای که بعضی از معروف ترین کتب عرفانی، بخش ویژه ای برای خواب و رویا و انواع آن اختصاص داده اند. از جمله والاترین خواب ها نزد صوفیه و مشایخ آن، «خواب دیدن پیامبر گرامی اسلام» است. در این گفتار، تنها به خواب هایی از پیامبر(ص) پرداخته می شود که در مهم ترین آثار منثور صوفیه در طی چهار قرن (قرن چهارم تا هشتم) نقل شده است. این خواب ها از منظر موضوعی و محتوایی، تفکیک و تبیین گردیده است، و اولین خوابی که از ایشان دیده شده و مهم ترین خواب ایشان در کتب مورد بررسی و همچنین از تاثیر و نتیجه این خواب ها و رویاها سخن می رود. همچنین در آغاز این مقاله به تفصیل درباره خواب و رویا و دیدگاه های مختلف مشایخ صوفیه نسبت به آن در منابع مورد بحث، سخن رفته است.

“Dreams” and “visions” appear to have special status in Sufi books so that some of the extremely famous mystical books devote a special section to dream and its different types. According to Sufi scholars، one of the extremely prominent dreams is assumed to involve “the divine presence of the holy prophet (Muhammad)”. The present study is aimed at investigating those dreams about prophet that are cited in the most significant Sufi books during the four centuries (i.e. from Fourth to Eighth Centuries AH). These dreams are characterized on the basis of content. Moreover، this article aimed to study the very first dream about the prophet and the most important one observed in the explored sources. The effects and results of these dreams are also described. It is noteworthy that the outset of the current study is dedicated to presenting a comprehensive introduction about the concept of dream and perspectives of different Sufi scholars about it.

»(رسالۀ قشیریه ، ص٦٩٧) طبقات الصوفیه ، اثر خواجه عبدالله انصـاری کـه از لحـاظ زمـانی بـر ترجمـۀ رسـالۀ قشیریه تقدم دارد، تذکرة الاولیـای شـیخ فریدالـدین عطـار، اسـرار التوحیـد محمـد ابـن منور(قرن ششم ) و مناقب العارفین شمس الـدین احمـد افلاکـی (قـرن هشـتم ) بـه لحـاظ ساختار روایتی و حکایتی خود، بخش ویژه ای برای خواب و رؤیا ندارنـد، امـا در ضـمن حکایات ، خواب های فراوانی با موضوعات مختلف بیان می کننـد کـه از اهمیـت خاصـی برخوردار است . خواب هایی که از پیامبر در حالات مختلف دیده شـده ، مؤیـد گفتـه ای اسـت کـه در بعضی از متون عرفانیـ تعلیمی آمده است دال بر اینکه پیـامبر ماننـد وجـود اقـدس حـق تعالی در بیداری دیده نمی شود، اما در خواب رؤیـت مـی شـود: «و گفتـه انـد در خـواب معنی هاست که اندر بیداری نیست یکی آنکه پیغامبر صلوات الله علیه و سـلم ، بـه خـواب ببینند به بیداری نبینند و یاران و سلف صالح و خدای تعالی به خواب ببینند و بـه بیـداری نه ؛ و این فضلی بزرگ است . بعضی از خواب ها در چند کتاب با تغییر اندکی ذکر شده اسـت مـثلا خـواب ابـوبکر کتانی که پیامبر(ص ) وی را با حضرت علی (ع ) آشتی داد در تعـرف و شـرح آن ، کشـف المحجوب، تذکرة الاولیا و ترجمۀ رسالۀ قشیریه دیده می شود. همچنین خواب جنیـد کـه پیامبر(ص ) وی را به سخن و وعظ امر می کند و ابوحنیفه که سه بار ایشان را بـه خـواب می بیند در کشف المحجـوب و تـذکرة الاولیـا ذکـر شـده ، امـا برخـی خـواب هـا ماننـد خواب های پیامبر(ص ) در اسرار التوحید و مناقب العارفین ، جـز در یـک کتـاب در هـیچ منبعی نیامده است .