منظر زیارتی تهران؛ تأملی بر نقش زیارتگاه ها در ساخت منظر شهر ایرانی مقاله

شهرها از روی نشانه‌های شهری و مشاهده عینیت‌ها و نقش خاطره‌ها در ذهن شناخته می‌شود؛ نشانه‌هایی همچون آب، کوچه، میدان، خیابان، فضای باز و سبز و... همراه با جریان زندة فعالیت‌های جمعی و اجتماعی در شهر.فضاهای مذهبی و زیارتی در شهرهای امروز، از جمله فضاهای گم‌شده هستند که مدیریت شهری تنها بر بار معنایی آنها در رفتارهای اجتماعی تأکید می‌کند. درحالی‌که توجه به منظر زیارتی می‌تواند عامل اصلی در تعریف الگویی‌ برای شهر اسلامی در ایران باشد. منظر زیارتگاه‌ها، کلیدواژه‌های ادراک شهروندان از فضاهای شهر است. این نوشته از طریق شرح ظرفیت‌ها و عملکرد اماکن زیارتی درصدد دستیابی به مفهومی است که در تمامیت منظر شهری، نقش مهمی در تشکیل خاطره جمعی و فضای شهر نزد شهروندان ایفا کند.

"امامزاده صالح تجریش بی‌آنکه در طرح جامع شهری بر اهمیت و محوریت آن سرمایه‌گذاری شده باشد، به طور طبیعی و مردم‌وار و از طریق رابطه‌ای تاریخی و از نگاه منظر شهری و در انطباق با عملکرد و مفهوم پناهگاهی آن در شب و روز، بارزترین، مهم‌ترین و قوی‌ترین نشانه درک مردم از منظر شهر در آن منطقه است (تصاویر 1و2). زیارتگاه‌ها در شهرهای ایران، ظرفیت‌های ناشناخته‌ای در تقویت و تداوم هویت شهر است که چنانچه نقش منظرین آنها در قوام‌بخشیدن به مفهوم شهر شناخته شود، بی‌تردید قدرت آن را دارد تا با محور قرارگرفتن در برنامه‌های ساماندهی و توسعة شهری، علاوه بر ایفای نقش خود در سیمای شهر، به تقویت پیوندهای اجتماعی از طریق حامل‌های معنوی میان شهروندان، مدد رساند. در مقابل لازم است از طریق سرمایه‌گذاری و مطالعه فضاهای زیارتی و مذهبی و محور قرار دادن آنها به عنوان باارزش‌ترین مکان‌ها و مؤلفه‌های سازندة‌ درک مردم از شهر و شکل‌دهندة منظر شهری و با ایجاد رابطه‌ای روشن و قابل درک میان این اماکن و مردم، خود را به منظر شهری اسلامی نزدیک کنیم."