چکیده:
طرح مسئله: سرشماری های جمعیتی از جمله منابع بسیار غنی در شناخت ویژگی های جمعیتی هستند که کاربرد وسیعی در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های اجتماعی، اقتصادی، جمعیتی و فرهنگی دارد. یکی از مسائل مهم در جمعیت شناسی، بررسی چگونگی ترکیب خانوارهای کشور و تحلیل روند تغییرات آن طی زمان می باشد. در این مقاله به تحلیل روند الگوی ترکیب خانوار طی سال های 1385-1375 و بررسی علل تغییرات این الگو با هدف دست یابی به برنامه ریزی های صحیح پرداخته شده است.
روش: تحقیق حاضر مطالعه ای توصیفی بر اساس اطلاعات سرشماری های 1375 و 1385 است که به بررسی الگوی ترکیب خانوارهای کشور در سال 1385 و تحلیل روند تغییرات الگوی مزبور در فاصله سال های 1375 و 1385 پرداخته است. همچنین با استفاده از مدل های لگ خطی به بررسی همبستگی بین برخی امکانات رفاهی با انوع مختلف ترکیب خانوار پرداخته شده است.
یافته ها: از مهم ترین یافته های این مقاله می توان به تغییر الگوی ترکیب خانوار در فاصله سال های 1375 و 1385 و همچنین متفاوت بودن ساختار ترکیب خانوار در استان های کشور در سال 1385 اشاره کرد. همچنین با استفاده از مدل لگ خطی به وجود ارتباط و همبستگی بین برخی امکانات رفاهی با نوع خانوار دست یافته ایم.
نتایج: هر چند هنوز الگوی غالب ترکیب خانوارهای کشور، الگوی سرپرست، همسر و فرزندان سرپرست است، ظواهر امر نشان می دهد که سهم این خانوارها از دو جهت در حال کاهش است؛ افزایش سهم خانوارهای تک والدی و خانوارهای یک نفره. تغییرات مذکور که منعکس کننده افزایش نرخ طلاق و افزایش امید به زندگی در جامعه است، تبعات متعددی را به دنبال دارد و لازم است مسئولین ذیربط، تمهیداتی را برای رفع نیازهای جمعیت روبه رشدی که در قالب خانوارهای تک والدی و تک نفره زندگی می کنند، در نظر بگیرند.
خلاصه ماشینی:
"همچنین پس از تحلیل روند الگوی ترکیب خانوار کشور طی سال‌های 1385-1375،با استفاده از ویژگی‌های سرپرست خانوارها،علل تغییر سهم انواع این خانوارها مورد بررسی قرار گرفته شده است.
با مقایسۀ الگوی وضع سواد خانوارهای یک نفرۀ کل کشور با خراسان جنوبی در سال 1385 درمی‌یابیم که نسبت باسوادان در خراسان جنوبی نسبت به کل کشور کم‌تر است که این مسئله در مورد زنان بیش‌تر به چشم می‌خورد که از جمله دلایل آن می‌توان به سهم بالای جمعیت مسن در این استان که عمدتا بی‌سواد هستند و پایین‌تر بودن نرخ بی‌سوادی کل در این استان در مقایسه با کل کشور اشاره نمود.
به عنوان یک نکتۀ جالب در مورد این خانوارها می‌توان به سهم بالای وضع زناشویی دارای همسر(تقریبا 20 درصد در کل کشور و 24 درصد در استان‌های منتخب)برای سرپرستان خانوارهای تک‌والدی اشاره کرد که عمدۀ آن‌ها مربوط به خانوارهای تک‌والدی با سرپرست زن است.
نتایج همچنین نشان می‌دهد که برای خانوارهای گستردۀ استان‌های منتخب با کاهش سهم سرپرستان هرگز ازدواج نکرده و بی‌همسر بر اثر طلاق و افزایش زنان سرپرست خانوار دارای همسر نسبت به خانوارهای گسترده کل کشور مواجه هستیم.
با توجه به تقسیم‌بندی خانوارها براساس توصیه‌های سازمان ملل،به تحلیل توصیفی الگوی این نوع ترکیب خانوارها در کل کشور و استان‌ها در سال 1385 با استفاده از فایل نمونۀ 2 درصدی سرشماری 1385 پرداخته شده است که با استفاده از ویژگی‌های سرپرست انواع خانوارها،علل تغییر سهم این خانوارها مورد بررسی قرار گرفته شده است."
(
, 
, 
)
