Abstract:
یکی از آثار مترتب بر خیار غبن اثر آگاهی مغبون از وجود غبن در معامله است. در این زمینه میتوان به صورت کلی نقش ظهور غبن را در قالب دو سوال مطرح کرد؛ سوال اول اینکه ظهور غبن و آگاهی مغبون از آن چه نقشی در پیدایش خیار غبن دارد که در پاسخ به این سوال دو اثر متفاوت برای ظهور غبن می-توان قائل شد؛ یا اینکه بگوییم آگاهی مغبون، باعث ایجاد خیار از لحظه آگاهی باشد یا قائل شویم آگاهی وی، کاشف از وجود غبن و خیار غبن همزمان با انعقاد قرارداد باشد. نحوة پاسخ به سوال فوق همراه با چندین فایده عملی و اثر خواهد بود؛ از جمله اینکه بسته به اینکه لحظة وجود خیار غبن را چه زمانی بدانیم، قطعا نسبت به زمان به ارث رسیدن خیار و لحظه سنجش عدم تعادل عوضین قراردادی اثرگذار است. سوال دوم از این قرار است که به فرض اینکه ظهور غبن کاشف از وجود خیار غبن باشد آیا ظهور غبن در روابط حقوقی طرفین قرارداد نقشی دارد؟ فرضیه تحقیق از این قرار است که اولا ظهور غبن، عریان کننده حقیقت و طریقی به این واقعیت است که خیار غبن از ابتدای قرارداد وجود داشته است ثانیا در روابط حقوقی میان طرفین تصرف مغبون در عین مورد معامله بعد از ظهور و آگاهی از غبن میتواند اماره بر اسقاط حق خیار باشد. در این پژوهش بیان خواهد شد فرضیه فوق هم در میان فقها و هم در میان حقوقدانان به عنوان نظر مشهور شناسایی شده و رویه قضایی نیز در معدود آرای صادره در عمل از این نظر تبعیت کرده است. همچنین با توجه به مطالعات صورت گرفته بیان خواهیم کرد که در متن قوانین برخی کشورهای خارجی و نیز کنوانسیون بیع بینالمللی کالا (CISG) ظهور غبن تنها شرط اعمال حق است و دخالتی در ایجاد حق ندارد.
The effect of the cheated awareness of the existence of lesion in the transaction is one the option of lesion efficacy. In general, the role of lesion can be discussed in the form of two questions: The first question is what is the role of the emergence of lesion and the awareness of the cheated in the emergence of it, which in response to this question, two different effects can be attributed to the emergence of lesion; Either to say that the cheated awareness causes the creation of the option from the moment of awareness, or to assume that her awareness is the discoverer of the existence of lesion and the option of lesion coincides with the conclusion of the contract. How to answer the above question will have several practical benefits and effects; including depending on when we know the moment of existence of the option of lesion, It is definitely effective in determining the time of inheritance of the option of lesion and the moment of measuring the imbalance of the contractual exchanges. The second question is whether the emergence of lesion has a role in the legal relations of the parties to the contract, assuming that the emergence of lesion reveals the existence of the option of lesion? The research hypothesis is that, first, the emergence of fraud reflects the fact that the option of fraud has existed since the beginning of the contract. Secondly, the possession of the cheated at corpus of transaction can be a matter of waiving the option of lesion after the appearance and awareness of lesion in the legal relations between the parties. In this study, it is stated that the above hypothesis identified as a popular opinion among both jurists and legists and in practice, the precedent has followed it in a few opinions issued. According to the studies, we will also state that the appearance of the lesion is the only condition for exercising the right and does not interfere in the creation of it according to the code of some countries and also the International Sale of Goods Convention (CISG).
Machine summary:
در این قسمت به صورت جداگانه به این اختلاف تعابیر خواهیم پرداخت: الف- دیدگاههای فقهی دال بر کاشف بودن ظهور غبن از وجود خیار علامه حلی با برداشت از کلام فقها معتقد است که: «غبن موجب ثبوت خیار در نزد علمای ماست» بنابراین ظهور غبن مدخلیتی در وجود و ثبوت خیار غبن ندارد؛ دلیل ایشان برای چنین برداشتی از کلام فقها این است که فقها بیان کردهاند: «با تصرّف مغبون در مبیع، خیار ساقط نمیشود» اولاً فقها این جمله را در خصوص مرحلهی قبل از علم و آگاهی مغبون بیان کردهاند و ثانیاً تکیه و تأکید علامه بر عبارت «عدم سقوط خیار» است، زیرا عبارت "ساقط نشدن خیار به واسطه تصرف مغبون" نشان میدهد که قبل از آگاهی مغبون، خیاری وجود دارد که با تصرف مغبون احتمال ساقط شدن آن میرود و در نهایت نظر علما این است که این خیارِ ایجاد شده قبل از آگاهی مغبون، به واسطهی تصرف ساقط نمی شود.
در واقع آنچه که شیخ انصاری را مجاب کرده که از عبارات برخی فقیهان استظهار نمایند که قبل از آگاهی مغبون به غبن، خیاری برای وی وجود ندارد دو عبارت متفاوت است؛ اول آنکه فقها در تصرفات ناقلهی غابن در زمان خیار غبن اختلاف کردهاند و در نهایت حکم دادهاند که این تصرفات صحیح بوده و مغبون پس از ظهور غبن، در صورت اعمال خیار خود، فقط میتواند به بدل عین رجوع کند.