Abstract:
در دودهه اخیر، تاکید بر تدوین سیاست و برنامه ریزی جهت توسعه علم و فناوری در ایران را می توان در سخنان مسئولان و اسناد بالادستی کشور به خوبی مشاهده نمود. با این وجود به نظر می رسد تحقیق جامعی که سیاستهای علم و فناوری تدوین شده در برنامههای پنجساله توسعه پیشین را مورد نقادی قرار دهد، کمتر به چشم می خورد. در این پژوهش با رویکردی اکتشافی و توصیفی تلاش شده تا تمامی اسناد برنامههای توسعه کشور پس از انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گیرند و از روش تحلیل محتوای کمی و کیفی برای استخراج و توصیف داده های موجود در آنها استفاده شود. نتایج این آسیب شناسی در سه دسته کلی تحلیلهای ساختاری، تحلیلهای کمی و تحلیلهای کیفی ارائه شده است. در نهایت، بر اساس نتایج این تحقیق، پیشنهاداتی برای تدوین هرچه بهتر مفاد برنامه ششم در حوزه علم، فناوری و نوآوری ارایه شده است.
Abstract:In the past two decades, the emphasis on policy formulation and planning for the development of science and technology in Iran can be found in the words of officials as well as upstream documents of the country. It seems, however, there are a few comprehensive studies which criticized the science and technology policies in the previous five-year development plans. By an exploratory and a descriptive approach and utilizing of quantitative and qualitative content analysis to extract and describe the data, this research has attempted to examine all of Iran’s development plans after revolution. The result of this pathology is presented in the three main categories, namely, structural analysis, quantitative analysis and qualitative analysis. Finally, based on the results of the research, some suggestions for better formulating the provisions of the sixth development plan in the area of science, technology and innovation have been expressed.
Machine summary:
در اين پژوهش با رويکردي اکتشافي و توصيفي تلاش شده تا تمامي اسناد برنامه هاي توسعه کشور پس از انقلاب اسلامي مورد بررسي قرار گيرند و از روش تحليــل محتواي کمي و کيفي براي استخراج و توصيف داده هاي موجود در آن ها استفاده شود.
بــه همين سبب ، تحقيق حاضر سعي کرده است تا با رويکردي تحليلي و علمي، از دريچه سياست علــم ، فنــاوري و نوآوري، برنامه هاي توسعه اول تا پنجم را مــورد بررسي موشکافانه قرار دهد تا از اين طريق ، آسيب هاي برنامه ريزي علم وفناوري در کشور را آشکار نموده و در کنار آن ، تدابير و راهکارهاي مناسب جهت تدوين برنامه ششم توسعه اقتصادي و اجتماعي کشور را در اين عرصه پيشنهاد دهد.
يکي ديگر از چارچوب هايي که براي تقسيم بندي ابزارها معرفي شده است ، سياست هاي علم ، فناوري و نوآوري و ابزارهاي آن را براساس نوع بخش (دولتي يا خصوصي) و نيز کاربران و خلق کنندگان دانش تقسيم نموده است .
• نهادهاي خصوصـي و عمومي غيردولتي به عنوان مخاطب اصلي برنامه در حوزه علم وفناوري : در برنامه هــاي توسعه کشور پيش از اين عمدتا مخاطــب و بهره بردار اصلي سياست ها، دولت و نهادهاي حاکميتي بوده اند که هر کدام سهم خود را در برنامه مطالبه کرده اند و به همين سبب برنامه ها در راستاي منافع آنان تدوين شده اند و اگرچه به صورت محدود از بخش خصوصي نيز نــام برده شده است ، به دليل وجود نگاه دستــوري، ابزارهاي کارآمدي براي تحريک آن ها جهت خلق و بهره برداري از فناوري طراحي نشده است .