Abstract:
بررسی ظرفیت های نمایشی و تصویری هزار و یک شب، تاکنون مورد توجه جدی نبوده است. به
عبارتی اینکه می توان به این مجموعه به عنوان یکی از برجسته ترین جلوه های ادب عامه برای بازتولید
رسانه ای نگریست، مغفول مانده است. اهمیت بازآفرینی مجموع هزار و یک شب در سینما و
تلویزیون بیش از یک دستمایه برای تولید آثار هنری با ارزش زیبایی شناختی است و ظرفیت اصلی
اقتباس از قصه های این کتاب به ابعاد فرهنگی آن بازمی گردد. در این پژوهش ویژگی های بنیادین
مجموعه قصه های هزار و یک شب برای اقتباس بررسی شده و در کتاب افسانه و رسانه آمده است .
به طور خلاصه، سرشت اقتباسی خود متن؛ خاستگاه قصه ها که موجب تنوع سبک های روایی و وجود
فضای گفتمانی شده است؛ قص بنیادین و قصه های پی درپی که باعث ایجاد دو ظرفیت در روایت
کلاسیک و روایت هنری شده است؛ اجرای شفاهی قصه ها در زمان خود که هنجارهای دراماتیک را
رقم زده است و نیز درونمای اخلاقی که در ساختار داستان ها پنهان است، از مهم ترین قابلیت های
اقتباس از مجموع هزار و یک شب است
Machine summary:
اهميت بـازآفريني مجموعـۀ هـزار و يـک شـب در سـينما و تلويزيون بيش از يک دستمايه براي توليد آثار هنري با ارزش زيباييشناختي است و ظرفيـت اصـلي اقتباس از قصه هاي اين کتاب به ابعاد فرهنگي آن بازميگردد.
به طور خلاصه ، سرشت اقتباسي خود متن ؛ خاستگاه قصه ها که موجب تنوع سبک هاي روايي و وجود فضاي گفتماني شده است ؛ قصۀ بنيادين و قصه هاي پيدرپي که باعث ايجاد دو ظرفيـت در روايـت کلاسيک و روايت هنري شده است ؛ اجراي شفاهي قصه ها در زمان خود که هنجارهاي دراماتيـک را رقم زده است و نيز درونمايۀ اخلاقي که در ساختار داستان ها پنهان است ، از مهم تـرين قابليـت هـاي اقتباس از مجموعۀ هزار و يک شب است .
اين مقاله برگرفته از کتاب «افسانه و رسانه ؛ بازآفريني مجموعه هزار و يک شب در سينما و تلويزيون » است که پژوهش آن با همکاري مرکز تحقيقات و پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي در سال ١٣٩٩ انجام شده است .
با گسترش شاخه هاي نقد ادبي و ادبيات تطبيقي، برخي محققان به مطالعات تطبيقـي ادبيات و سينما براساس يک نظريه و رويکرد مشخص يا با نگاه بـه شـگردهاي جزئـي روايت پردازي روي آوردند، مانند «ادبيات تطبيقـي نـو و اقتبـاس ادبـي: نمايشـنامۀ بـاغ وحش شيشه اي ويليامز و فيلم اين جا بدون من تـوکلي»، عـذرا قنـدهاريون و عليرضـا انوشــيرواني (١٣٩٢)؛ «ظرفيــت هــاي نمايشــي منظومــۀ زريــن قبــا نامــه براســاس شخصيت پردازي سليمان نبي»، محمـد نجـاري و ابوالقاسـم قـوام (١٣٩٥)؛ يـا «تحليـل تقابل هاي بنيادين متن در گفتمان ادبي و سينمايي: داستان آشـغالدوني و فـيلم اقتباسـي دايرة مينا»، زهرا حياتي (١٣٩٧)؛ و غيره .