Abstract:
تحلیل رفتار متقابل نظریهای برای شناخت رفتار، احساس و ذهنیت افراد در بستر روابط شخصیتها است که در آن تصویری از ساختار روانی انسانها ارائه میگردد. از الگوی سهگانه حالات نفسانی؛ یعنی «والد»، «بالغ» و «کودک» در تجزیه و تحلیل رفتارهای آدمی استفاده میشود. مثنوی مولانا جلالالدین محمد بلخی، حاوی سرگذشت گروههای بشری، با هر طیف اعتقادی و رفتاری است و ویژگیهای روانی_ رفتاری در آن موشکافانه منعکسشده است و پژوهشگر میتواند با تحلیل محتوای داستانها، شخصیت قهرمانان را روانکاوی کند. پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای و استقرایی و در چارچوب نظری تحلیل رفتار متقابل اریک برن انجام شده است و سه لایه شخصیت والد، بالغ و کودک وی، با توجه به ابعاد سهگانه شخصیت، شخصیت های داستان پادشاه و کنیزک مثنوی را توصیف و تحلیل می-کند. در این بررسی معلوم میشود که شخصیتهای داستان در موقعیتهای مختلف چگونه عمل میکنند و رفتارهای آنان ریشه در چه تنشهای روحی و روانی دارد. هدف از این پژوهش تحلیل رفتارهای شخصیتهای این داستان بر اساس الگوی اریک برن برای دستیابی به خصوصیات روحی و روانی شخصیتها است. نتایج بررسی مؤلفههای تحلیل رفتار متقابل در داستان نامبرده نشان میدهد که در روابط میان شخصیتها هر سه حالت نفسانی با تمام ویژگی های روانشناختی آن دیده می شود و پادشاه از نظر ابعاد سه گانه شخصیت جامع ترین است.
The analysis of mutual behavior is a theory for recognizing the behavior, perception (feeling), and mentality of individuals in the context of characters relations, in which an image of human psychological structure is presented. The pattern of three sensual modes, such as “parent", Adult”, and “child” has been used to analyze human behavior. Masnavi of Molana Mohammad Balkhi, contains the history of human groups with different beliefs and behaviors, in which psychological characteristics have been reflected. This study aims to investigate the behavior of each characters in the story ‘the king and the maid” and analyze them based on Eric Brown theory to achieve psychological features of each characters. The results of studying the components of mutual behavior analysis in the above-mentioned story represents that the relation between characters includes three sensual modes and the king is the most reasonable and sound character in this story.
Machine summary:
پژوهش حاضر به روش کتابخانه اي و استقرايي و در چارچوب نظري تحليل رفتار متقابل اريک برن انجام شده است و سه لايه شخصيت والد، بالغ و کودک وي ، با توجه به ابعاد سه گانه شخصيت ، شخصيت هاي داستان پادشاه و کنيزک مثنوي را توصيف و تحليل مي -کند.
در اين پژوهش سعي شده که شخصيت هاي داستان پادشاه و کنيزک از دفتر اول مثنوي مولانا مورد تحليل روانشناسي قرار گيرد و جزئيات روان شناختي شخصيت ها، روند داستان ، رفتارها و گفتارها را با توجه به نظريات روان شناختي اريک برن و سه حالت نفساني والد، بالغ ، کودک برابرسازي و مطابقت داده شود تا از اين رهگذر ميزان واقع گرايي مولوي در پردازش داستان ها نيز محک زده شده و مورد تاييد يا رد قرار گيرد.
(جونز، ١٣٩٥: ٦١) شه طبيبان جمع کرد از چپ و راست گفت جان هر دو در دست شماست (مولوي ، ١٣٩١: ٤٨) کودک انطباق يافته پادشاه براي اينکه خود را با ناهنجاري ها و آزارهاي محيط اطراف مثل بيماري کنيزک انطباق دهد عملکرد خود را به صورتي در پيش مي گيرد که مانند قرباني به دنبال نجات دهنده بگردد و بر اين باور است که به کمک نجات دهنده اي نياز دارد تا بتواند به خوبي عمل کند يا تصميم گيري نمايد پس با دستورات يا اعتقادات ديگراني چون طبيبان ظاهري خود را هم خواني مي دهد و از آن ها پيروي کرده و فريب سخنان دروغينشان را مي خورد.