Abstract:
رهش جدیدترین اثر رضا امیرخانی با موضوع توسعۀ شهری است. این پژوهش با استفاده از مفاهیم روایتشناسیِ پساکلاسیک در تحلیل روایت و با نگاه به نظریات جامعهشناسی در باب هویت به دنبال این پرسش است که نسبت این رمان با مقولۀ هویت جمعی چیست؟ و بررسی شگردهای روایی چه رهیافت تازهای در تحلیل جامعهشناختی اثر به دست میدهد؟ پژوهشگران نظریۀ روایت بر ارزش اکتشافیِ روایتپژوهی در پیداکردن روابط بین عناصر روایی با ابعاد معنایی و کارکردهای فرهنگی آنها تاکید میکنند. روایتپژوهی پساکلاسیک، نظریۀ روایت را به کوششی میانرشتهای تبدیل میکند که اگرچه از مفاهیم روایتشناسی ساختگرا استفاده میکند؛ اینبار بهدنبال دریافتهایی فراتر از متن است. اینجاست که روایت با مطالعات فرهنگی، جامعهشناختی و بحثهای هویتی پیوند میخورد. در نقد این روایت دو خوانش قصدگرا و نشانیاب مقابل هم قرار میگیرند. خوانش قصدگرا، تفسیری است که به دنبال درک متن بر اساس معانی مورد نظر نویسندۀ پنهان متن است؛ و خوانش نشانیاب رمزیابی از متن طبق نشانههایی از حالات ذهنی ناخودآگاه یا کشف ناشده نویسنده یا وضعیت فرهنگی کشف ناشده است. رهش در خوانش قصدگرا، داعیۀ هویت شهری را دارد و در نگاه نخست، به نظر میرسد هدف رمان افزایش تعلق و وفاداری به شهر و هویت آن است؛ اما در خوانش نشانیاب، دوگانهسازی طبقاتی رمان با ساخت انگارۀ «دیگری شهرستانی» و تأکید بر ویژگی «اصالت» به یکی از مؤلفههای اصلی هویت ملی یعنی احساس تعلق به مای جمعی و همدلی بین شهروندان ضربه میزند. این معنا از تحلیل عناصر رواییِ نویسنده پنهان، شخصیتها، مکان، راوی و کانونسازی استخراج شده است.
Rahesh, amirkhani’s latest novel, is about urban developments and has received many literary awards. This paper is studying the take of this novel on collective identity by applying post-classic narratology methods and considering sociological theories about identity. In this study intentional reading oppposes symptomatic reading. Intentional reading is an interpretation that seeks understanding of the text based on the meanings considered by the implied author. Symptomatic reading is a decoding of signs from undeiscovered unconsiousness of the author. Rahesh, in intentional reading, is loyal to urban identity and at first it seems that the goal of the novel is to increase the urban identity. However, in symptomatical reading, the dualisation based on the social class which is achieved by building the construct of “other country man” and emphasisng on “nobility”, is attacking one of the main components of national identity. These results are yielded by analysing narratological elements: implied author, personalities, places, focalisation and narrator.