Abstract:
10 سال اخیر در تاریخ مطبوعات کشور،دههای پرتبوتاب و ماندگار است.مطبوعات در این دوره،نقشهای متفاوت و گاه متضادی بازی کردهاند.از نقش«بازتابی»صرف تا تأثیرگذاری بر تحولات اجتماعی و سیاسی،و تا حدی تعیین جهت و محتوای این تحولات. روزنامهنگاری و روزنامهنگاران نیز در این مدت تغییراتی را به خود پذیرفتهاند و به تبع،داوریها و ارزیابیهای متفاوتی را برانگیختهاند. اکنون نسلی جدید از روزنامهنگاران که شاید درگذشته،بیشتر مردان سیاست بودهاند تا ارتباطات و روزنامهنگاری،بر قلل این عرصه نشستهاند.برخی این اتفاق را مبارک و در عین حال ضروری میپندارند،گروهی آن را یکسره نفی میکنند و جمعی معتقد به تلفیق و ترکیب منطقی این دو برای ایجاد تعادل مثبت در روزنامهنگاری دوره اصلاحات هستند.به هر روی به هر کدام از این سه دیدگاه که تعلق داشته باشیم یک نکته را نمیتوان نفی کرد؛اینکه آنچه در عرصه روزنامهنگاری دهه اخیر و به ویژه سه سال اخیر اتفاق افتاده بیش از آنکه محصول یک تحول آمرانه باشد، برخاسته از واقعیتها و پیچیدگیها و نیازهای اجتماعی بوده است.تعمیق و توسعه عرصههای اطلاعرسانی،خلق فضای عمومی تازه و سالم،نقدپذیر کردن حوزههای مختلف اجتماعی و سیاسی از جمله حوزه قدرت،صراحت و شفافیت،به عرصه کشاندن نخبگان فکری و سیاسی،بالا بردن ظرفیت تحلیلی جامعه،آشتی دادن مردم با مطبوعات و دولت،ایفای نقش در فرایند توسعه اجتماعی،سیاسی، فرهنگی و اقتصادی،جلب و افزایش اعتماد عمومی،توسعه و بسط حریم آزادیها و...از جمله تحولات و کارکردهای جدید مطبوعات بوده است. البته پارهای ضعفها،اشکالها،خطاها و ندانمکاریها نیز در پس این دگرگونی نقشها،قابل ملاحظهاند که در قیاس با تحولات مثبت در عرصه مطبوعات، وزن و ثقل برابر ندارند. رسانه در این شماره که آخرین شماره دهمین سال انتشار آنست (شماره 40،زمستان 1378)و البته با تأخیری ناخواسته،انتشار مییابد، میزدگردی ترتیب داده،است که ترکیب 2Lاصلی آن،صرفنظر از یکی دو غایب(از جمله مرحوم دکتر علی اسدی)همان ترکیب میزگرد نخستین شمارهها در زمستان 1368 است،با این هدف که به ارزیابی دوباره آن نکات و مضامینی بنشیند که در سال 68 به عنوان آسیبها،نارساییها و کمبودهای اصلی عرصه روزنامهنگاری و فعالیتهای مطبوعاتی کشور مطرم شد و نیز تغییرات و دگرگونیهای حادث شده در این ده سال از جهات گوناگون مورد تحلیل و تدقیق قرار دهد. رسانه بر این اعتقاد است که ارزیابی علمی،کارشناسی و آگاهانه دستاوردها و روندهای ده ساله روزنامهنگاری کشور میتواند راه رشد و تعالی را برای حرکتهای بعدی هموار سازد. در این میزگرد که در دو بخش (شماره 40،زمستان 1378 و شماره 41،بهار 1379)از نظر علاقهمندان میگذرد.آقایان:دکتر کاظم معتمدنژاد، دکتر نعیم بدیعی،دکتر مهدی محسنیان راد،دکتر هادی خانیکی و دکتر محمد مهدی فرقانی شرکت داشتند.با این امید که بتوانیم مشابه چنین نشستها و مباحثی را در شمارههای آتی نیز پی بگیریم،گزارش نخستین بخش از میزگرد بررسی تحولات روزنامهنگاری در دهه اخیر را،مرور میکنیم: دکتر فرقانی:انگیزهای که باعث شد تا این جلسه در خدمت اساتید باشیم این است که به خاطر دارید اولین شماره رسانه را با میزگرد«بررسی وضعیت ارتباطات و مطبوعات»شروع کردیم.در آن مقطع یعنی سال 69،مباحث خوبی از جمله نقشآفرینی و تأثیرگذاری نظام ارتباط جمعی و مطبوعات در جامعه، بحث انتقاد و رابطه متقابل مطبوعات و حکومت مطرح شد که وقتی آن بحثها را مرور میکنیم متوجه میشویم که آن مباحث با بصیرت و نگاه عمیقی در آن روز مطرح شد.بخشی از انتظارات و کمبودهایی که آن روز مطرح شد،به نظر میرسد که در طول این ده سال تا حدودی به آنها پاسخ داده شده است.البته در برخی 3Lدیگر از محورها لازم است ک امروز تلاش بیشتری برای تحقق آن بکنیم. محور این میزگرد که برای شمارهء چهلم رسانه-که آخرین شمارهء مربوط به پایان دهمین سال انتشار رسانه است-تدارک دیده شده است،به همین موضوع اختصاص دارد و ترکیبی هم که در نظر گرفته شده همان ترکیب است؛با یادی از مرحوم دکتر علی اسدی که در آن جلسات حضور داشت و از نظرات با ارزش ایشان در آن میزگرد استفاده شد.همینطور یادی میکنیم از مرحوم منصور حسینزاده که در واقع بنیانگذار فصلنامهء رسانه بود و علاقه و دلسوزی و تلاش و دوندگی او بود که باعث شد ما امروز بتوانیم دهمین سال انتشار رسانه را برگزار کنیم و همینطور رهنمودهای استاد ارجمند دکتر معتمدنژاد و اساتید دیگر که فی الواقع در طول ده سال گذشته استخوانبندی و پایههای اصلی این نشریه را تشکیل دادند و با کمکهای مستقیم و غیر مستقیم خود سبب شدند که این نشریه روند قابل قبولی را طی بکند، هرچند با آنچه که میتواند و باید باشد، فاصله دارد ولی سرانجام در این دورهء ده ساله،روند قابل قبولی را پشت سر گذاشته است.موضوع این میزگرد بحث تحولات روزنامهنگاری در ده سال گذشته است و وضعیتی که اکنون داریم و مقایسهء آن با مقطع ده سال پیش،از نظر تفاوتها،ویژگیهای مشترک و تحولاتی که صورت گرفته است،و شناسایی جنبههای مثبت و منفی آن،تا شاید به ما کمک بکند که بتوانیم ان شاء الله ده سال بعد هم میزگرد مشابهی را داشته باشیم و به ارزیابی این مقطع و دوره بپردازیم. آنچه که به نظر میرسد میتواند محور بحث قرار بگیرد،بحث جایگاه مطبوعات در جامعهء امروز است.میتوانیم مقایسهای داشته باشیم دربارهء تحولات مطبوعات و جایگاهشان در جامعه،چه در عرصه تحولات اجتماعی و چه در عرصهء علم و تکنیک و هنر روزنامهنگاری.
Machine summary:
"مقطع اول با آغاز فعالیت مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها و مرکز گسترش آموزش رسانهها و انتشار مجلهء رسانه تحت پوشش معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین برگزاری نخستین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران در اسفند 9631 و نیز تحقیقاتی که در مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها انجام شد،در 05 سال آینده به عنوان یک دوره تحول مثبت مطبوعات و خدمات مربوط به آن معرفی خواهد شد.
من بحثهای میزگرد شمارهء اول رسانه را که نگاه میکردم،دیدم در آنجا مرحوم دکتر اسدی به نکتهای اشاره کردهاند که همان نکته میتواند مبنای بحث امروز ما هم باشد و آن این بود که اصولا نظام ارتباط جمعی ما-که در اینجا بحث ما مطبوعات است-تاکنون نتوانسته در تحولات اجتماعی نقش مثبت و مؤثری ایفا کند و در این زمینه سهمی نداشته است.
در واقع وضع به گونهای پیش رفت که بحث آزادی مطبوعات به وجود آمد و طبیعتا هرگاه چنین فضایی پیش میآید یک سوء استفادههایی نیز کموبیش صورت میگیرد که نمونههایی داشتیم در دادگاههای مطبوعات،اما این خود تحولی است که حداقل در 04-05 سال گذشته در مطبوعات ایران بینظیر بوده است و اینها زمینه را فراهم میکند تا مطبوعات بتوانند کاری را که باید انجام دهند،به درستی انجام دهند و مطبوعات انتقادی که در دورههای قبل،زمینههای دیگری را تحت نظر داشتند،با آشکار شدن گفتمان جدید،مسائل مهم جامعه را مطرح کردند،و از بیان مسائل شهرداری و آسفالتسازی خیابان و اینگونه امور فراتر رفتند."