Abstract:
با ظهور فناوری های نوین ارتباطی و گستردگی اینترنت، جهان وارد دوران جدیدی شده است که با عناوین ویژه ای مانند «جامعه اطلاعاتی» و «جامعه شبکه ای» از دوره های پیش از خود متمایز می شود. در دو دهه اخیر، همراه با توسعه و تکامل بسیار سریع ارتباطات رایانه ای و گسترش روزافزون دسترسی مردم جوامع گوناگون به اینترنت، شبکه های رایانه ای و تلفن های همراه، کوشش های نظری بسیاری صرف یافتن الگوهای مناسب برای مطالعه فضای مجازی و ابعاد و تاثیرات سیاسی و اجتماعی آن شده است. در جریان این تلاش ها مفهوم حوزه عمومی در چارچوب نظریات یورگن هابرماس جایگاه برجسته ای یافته است. هدف اصلی این پژوهش آن است که روشن نماید آیا از دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات و علوم سیاسی در دانشگاه های ایران حوزه عمومی در فضای مجازی تشکیل شده است؟ و آیا وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی را می توان به عنوان مصادیق حوزه عمومی مجازی در نظر گرفت. برای انجام این پژوهش از روش پیمایش استفاده شده است. بدین ترتیب که ابتدا با استفاده از نظرات اساتید علوم ارتباطات در قالب توزیع پرسشنامه، مولفه های 24 گانه برای سنجش نظر پاسخگویان درباره شاخص ها و متغیر های حوزه عمومی مجازی مشخص شد. در مرحله بعد مولفه های 24 گانه به همراه پرسش های دیگری که ما را در تحلیل یافته ها یاری می رساند در قالب پرسشنامه ای تنظیم و میان پاسخگویان توزیع و اطلاعات لازم جمع آوری شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که از دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات و علوم سیاسی دانشگاه های کشور سه متغیر مستقل حوزه عمومی در فضای مجازی شکل گرفته است و وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی از مصادیق حوزه عمومی در فضای مجازی هستند. همچنین یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که نظریه حوزه عمومی قابل بکارگیری در حوزه مجازی است اما ویژگی های فضای مجازی و ارتباطات با واسطه رایانه ای، حوزه عمومی را فضایی متکثر و چند پاره ساخته است که با مدل سنتی حوزه عمومی متفاوت است.
Machine summary:
"یافتههای پژوهش نشان میدهد که از دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات وعلوم سیاسی دانشگاههای کشور سه متغیر مستقل حوزه عمومی در فضایمجازی شکل گرفته است و وبلاگها و شبکههای اجتماعی از مصادیق حوزهعمومی در فضای مجازی هستند.
مسئله ما این است که آیا از دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات و علوم سیاسیدانشگاههای کشور حوزه عمومی در فضای مجازی شکل گرفته است؟و آیا وبلاگها وشبکههای اجتماعی را میتوان از مصادیق حوزه عمومی مجازی دانست؟ بیان ضرورت و اهمیت موضوع پژوهش از آنجا که فضای رسانهای در ایران با محدودیتهای بسیاری برای تنوعبخشیبه خود روبروست،گسترش اینترنت و تلفن همراه،به همراه بهرهگیری از امکاناتهمگرایی رسانهای سبب شده است تا فضای مجازی با استقبال مخاطبان ایرانی روبروشود.
حوزۀعمومی سنتی قرار بود قلمرویی متحد و مرکزی فراهم نماید که در آن تمام موضوعاتمهم جامعه با درجه بالایی از رویتپذیری ایفای نقش نموده و به شکلگیری افکارعمومی و فرموله شدن راهحل سیاسی منتهی شوند،اما با شکست سیستم روزنامهنگاری-آنگونه که ما در دهههای گذشته تجربه کردهایم-این مدل از جامعه دموکراتیک مطلعتحلیل رفت؛در مقابل تعداد یادی از حوزههای عمومی مشخص شاملزیرمجموعههای خودانتخابی اجتماعی وجود دارد که در آنها شکلگیری افکار عمومیدستکم توسط گروههای مشخصی از مشارکتکنندگان و بر روی موضوعات خاصیاز طریق گفتگوهای اجتماعات،دوباره ممکن شده است )07:5002,snurB( .
اما در مقابلامروزه در فضای مجازی تعداد زیادی از حوزههای عمومی مشخص شاملزیرمجموعههای خودانتخابی اجتماعی وجود دارد که در آنها شکلگیری افکارعمومی حد اقل توسط گروههای مشخصی از مشارکتکنندگان و بر روی موضوعاتخاصی از طریق گفتگوهای اجتماعات دوباره ممکن شده است؛به نحوی که 64/8درصد پاسخگویان معتقدند گفتگوهای سیاسی که در اینترنت جریان دارند بر افکارعمومی تاثیر گذارند."