خلاصة:
شاه عباس یکی از سلاطین بزرگ ایران است که دوران حکومت او عصر عظمت، قدرت و اشتهار
ایران میباشد. او کسی است که سلسله رو به انحطا صفویه را مجددا به اوج قدرت رسانید و از
لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موقعیت درخشانی برای ایران در جهان آن روز به دست آورد.
شخصیت شاه عباس در میان سلاطین ایران به علت حف استقلال ایران و دفع دشمنان و متجاوزان
و ایجاد حکومت مرکزی و براقراری امنیت داخلی و تشویق هنرمندان و توسعه و رواج هنر، صرف
نظر از خشونتهای اخلاقی و هوسرانیها و گاهی بیعدالتیها، یک شخصیت ممتاز و برجسته است.
پژوهش حاضر با شیوه توصیفی - تحلیلی با اتکا به منابع دست اول و تحقیقات جدید بر آن است تا
رویکرد صفویان نسبت به مذهب در دوره شاه عباس اول صفوی را مورد بررسی قرار بدهد. یافته های
تحقیق حاکی از آن است که شاه عباس اول، فردی متدین و متعصب به مذهب تشیع بود و در دوره
وی مذهب تشیع به اوج خود رسید. نمودهای این امر را میتوان در حوزههای مختلفی چون ارادت و
احترام فراوان وی با ائمه اطهار )ع(، رسیدگی و توسیع مقابر ائمه اطهار )ع(، سفرهای زیارتی وی
بارگاه ائمه )ع( و توجه ویژه به مسئله وقف و به تبع آن رشد فزاینده نهاد اوقاف و مسائل مربو به
آن، در این دوره شاهد بود. رویکرد دینی شاه عباس اول در قبال اقلیتهای چون یهودیان و
زرتشتیان و به ویژه اهل تسنن بد رفتار و سختگیر بود ولی با مسیحیان خوش رفتار و مهربان بود.
در کل رویکرد دینی شاه عباس اول صفوی، گاه رویکردی توام با تسامح و مدارا و اغلب سیاستی
خصمانه و سرکوبگرایانه بوده است.
ملخص الجهاز:
مرشدقلیخان ، نقش مهمی در پادشاه شدن شاه عباس داشت و در امر حکومت دخالت میکرد (اسکندر بیک ترکمان ، ج ٢: ٤٠١) شاه عباس ، وزیرش میرزا محمد را هم به قتل رساند (همان : ٤٠٤) و برخی شورش های داخلی مانند شورش گیلان را سرکوب کرد و به تدریج همه را مطیع خود ساخت .
میتوان گمان داشت با اعتقاد قلبی که شاه عباس به امام رضا (ع ) داشت و زنده ماندن و پادشاهی خود را مرهون آن حضرت میدانست ، از آن حضرت برای رفع دشواریهای سال های نخست پادشاهی و غلبه بر ازبکان یاری خواسته و نذر کرده بود که پس از رسیدن به مقصود پیاده از اصفهان به مشهد رود.
پیاده رفتن او به مشهد، با توجه به این امر که شاه صفوی با تبلیغاتی که به عمل آمده بود، از نظر مردم ایران از اعقاب امامان شیعه و یک فرد شبه مقدس بود، در اندیشه و احساس مردم ایران اثر عمیق گذاشت و با رواج حدیث نقل شده از پیامبر اسلام (ص ) که ثواب یک طواف آرامگاه امام رضا (ع ) برابر با ثواب هفتاد بار رفتن به مکه است شوق مردم برای رفتن به مشهد افزون تر گردید (پارسادوست : ٥٢٦-٥٢٧).
(تاجبخش : ٣١٥؛ صفاکیش ، ١٣٩٠: ٤٠٠) در عصر صفویه مسیحیان کمتر مورد آزار و اذیت واقع میشدند به خصوص در عهد شاه عباس که مورد توجه خاصی بوده اند، چون بیشتر تجارت خارجی ایران به وسیله مسیحیان انجام میگرفت ، حسن رفتار و رعایت حال مسیحیان ، باعث توسعه روابط خارجی و بسط تجارت در این دوره گردید.