Abstract:
سعدی بهعنوان حکیمی مصلحتاندیش و نیز بهعنوان یک مصلح اجتماعی، درباره مبانی گوناگون زندگی فردی و اجتماعی انسانها، راهکارهایی جهت بهزیستی آنان ارایه نموده است. بر این اساس، برای درک و دریافت دقیقتر این مبانی، در این مقاله کوشیده شده تا از سویی نگاه متفاوت سعدی به همۀ مقولههای اجتماعی ـ اقتصادی ـ سیاسی ـ اخلاقی و فرهنگی و مورد بحث و بررسی قرار گیرد و از دیگر سوی، نگاه سعدی با ملاحظۀ شرایط و عصر و زمانۀ او بهعنوان یک نگاه اصیل و سالم و کاملا بیطرف، مستقل و آزاد شناخته شده و نمودها و مصادیق آن در آثار گوناگون وی مورد توجه قرار گرفته است.
Machine summary:
آنچه که در این نوشتار مورد بررسی است، نگاه متفاوت سعدی است و دو نتیجه کلی از این بررسی عاید شده است: نخست اینکه؛ نگاه سعدی به همهچیز و همۀ مقولههای اجتماعی ـ اقتصادی ـ سیاسی ـ اخلاقی و فرهنگی معطوف بوده و بهقول زندهیاد محمدعلی اسلامی ندوشن: «سعدی با هیبت یک آموزگار و با مهربانی یک پرستار و با چشم عقاب و لطافت کبوتر به همۀ زوایای زندگی ایرانی پرداخته است از شرع و عرفان، عشق و زندگی ـ شوریدگی و عقل ـ سیاست و حکومت ـ و دین و اخلاق...
آنگاه در مذمت این فقها و علمای سطحینگر و ظاهربین که زیرعنوان امر به معروف و نهی از منکر، بهنام خدا، دین و پیامبر، مردم را تحت فشار قرار میدهند، میگوید: ترک دنیا به مردم آموزند, خویشتن سیم و غلّه اندوزند عالِمی را که گفت باشد و بس, هرچه گوید نگیرد اندر کس عالِم آن کس بود که بد نکند, نه بگوید به خلق و خود نکند (همان: 120) و بیعملی آنان را به زنبور بیعسل که نیش هم میزند، تشبیه میکند: «یکی را گفتند: عالِم بیعمل به چه میماند؟ گفت: به زنبور بیعسل.