چکیده:
چکیده خمس، یکیازواجباتیاستکهمسلماناندروجوبآنتردیدندارند؛از اینروی،منکرانآن،منکرضروریدینتلقی میشوند ومسلمان بهشمار نمیروند.پسازعصرپیامبر(ص)، جزدرهمیندریافتمشترکاولیه،در مرحلههای بعدی،اختالفهایی میانفریقینبروزکردهاست. در اینمقاله، دیدگاههای مختلف دو فرقۀ امامیه و اهل تسنن را دربارۀ خمس بررسی کرده و اختالف در اصل خمس و متعلقات آن و نیز اختالف در موارد مصرفخمسراتحلیلکردهایم.
خلاصه ماشینی:
"در اینجا، برای روشنشدن بحث، برخی از این نظرها را بیان میکنیم: الف)مواردتعلقخمسازدیدگاهشیعه: محققاردبیلیدرکتابزبدهالبیاننوشتهاست: نزد امامیه، خمس در هریک از امور هفتگانه، واجب است که آن عبارت است از: غنایم جنگی؛سودهایحاصلازتجارات،زراعاتوصناعاتبعدازآنکهمخارجساالنۀخانوادهاش بهطورمتعارفوبدوناسرافوتبذیربردارد؛معادن،گنجهاوآنچهبهواسطۀغواصی،ازدریا خارجمیشود؛ مالحاللیکهباحرامآمیختهشدهباشد؛در صورتی کهمقدارومالکآن دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 994 دانسته نشود؛ زمینهای کافر ذمی؛ هنگامیکه آن را از مسلمانی بخرد (محقق اردبیلی، 1191ش:1/311).
طبرسیگفتهاست: دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 120 در این مورد، اختالفنظر است: بهباور ابنعباس، منظور از نزدیکان پیامبر، بنیهاشم، از فرزندان عبدالمطلب میباشند که دیدگاه ما نیز همینگونه است؛ اما بهباور برخی ازجمله شافعی، منظور، فرزندان هاشم بن عبدمناف و فرزندان مطلب بن عبدمناف میباشند که از پیامبـرگرامی(ص)نیزاینگونـهآوردهانـد(طبرسی،بیتا:1/112).
دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 920 ابوالفتوحرازیگفتهاست: ایشان فرزندان علی، عباس، جعفر و عقیل میباشند و از فرزندان عبدالمطلب فقط فرزندان هاشمراشاملمیشودونزدبیشترعلما،مطلبهازاوالدعبدمنافازنزدیکاناهلبیت(ع)رااز خمس،چیزینیست(ابوالفتوحرازی،1191ش:3/311).
درتفسیراینآیهنیزتفاوتهاییمیانفریقیندیدهمیشود: دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 240 شیخطوسیمعتقداست: درموردذیالقربی، دواحتمالاست:اولآنکهمراد، صلۀارحاماستکهدراینمعنا،عامو دربینهمۀمردممیباشد،واحتمالدومآنکهامربهصلۀخویشاوندانپیامبر(ص)استوآنان همان کسانی هستند که خداوند در آیۀ «فأن لله خمسه و للرسول و لذیالقربی» اراده کرده است(طوسی،1911ق:2/119).
درآیۀاول،خداوندمتعالآندستهازاموالکافرانراکهبدونجنگنصیبمسلمانانمیشود ومسلمانانبرایبهدستآوردنآنها، نهاسبیتاختندونهشتری (فیء)، بهصورتکامل، خاص پیامبر (ص) قرار داده است تا ایشان آن اموال را براساس مصلحت و حکمت خویش، هرگونه بخواهند،صرفکنند؛بنابراین،براساساینآیه،درهمۀمواردیکهبرایبهدستآوردنغنیمت، دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 140 هیچجنگیرخندهد،غنایمدرمیانجنگجویانتقسیم نمیشود وبهطورکامل، دراختیاررئیس مسلمانان قرارمیگیرد (مکارمشیرازی،3291ش: 91/ 992)؛البتهدرروایتها وتفسیرها آمده استکهپیامبر(ص)آناموالرابینمهاجرینتقسیمکردند."