چکیده:
جهانیشدن، فرایندی چندبعدی است که یکی از ابعاد اصلی آن، بعد فرهنگی است. گرچه جهانیشدن غالبا به معنی یکسانسازی فرهنگی در جهان تلقی میشود، اما در کنار این مسئله نباید از بازتولید هویت و فرهنگ اسلامی چشمپوشیکرد. برخلاف دیدگاه رایج که جهانیشدن را موجب عامگرایی و یکسانسازی فرهنگی میداند، شواهد نشانمیدهند، پیشرفت در فناوری ارتباطات و گسترش خودآگاهیهای هویتی، موجب تسهیل در بازتولید هویتهای فرهنگی مختلف شدهاست. بر همین اساس، این مقاله پس از نگاهی مختصر به پدیده جهانیشدن و بیان برخی ویژگیهای آن سعیدارد تا با دستهبندی دو دیدگاه عمده در زمینه جهانیشدن فرهنگ، برخی ابهامها را بزداید؛ در دیدگاه اوّل، به جهانیشدن فرهنگ به معنای هژمونی فرهنگ غربی (امپریالیسم فرهنگی) یا حاکمیت فرهنگ آنگلو- آمریکایی و نقد آن پرداختهخواهدشد و در دیدگاه دوم، به جهانیشدن فرهنگ و به موازات آن، بازتولید هویت اسلامی در چارچوب نظریه خاصگرایی فرهنگی پرداختهمیشود. نوشتار حاضر، پس از بررسی هریک از این دو نگرش، نتیجهمیگیرد که دیدگاه دوّم بهرغم بهرهمندی از برخی ایرادها توانسته است درکی بهتر از پویش و بازتولید بیداری اسلامی را درخصوص فرایندهای ناشی از جهانیشدن فرهنگ ارائهدهد
خلاصه ماشینی:
ir کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران مقدمه جهانیشدن، پدیدهای است که بهسرعت در تمام ابعاد و زوایای بشری در حال گسترش است؛ ازیکسو شاهد ظهور شبکهای از جنبشهای سیاسی، اجتماعی، مذهبی، قومی و هویتی هستیم که رفتار، عقاید و شیوه فرهنگی متفاوتی از فرهنگ مسلط را ارائهداده و درگیر منازعهای بزرگتر بر سر شناسایی 1 هویت و تفاوت خود هستند (احمدوند، 1386 :76) و ازسویدیگر جهانیشدن موجب ایجاد درکی نوین شدهاست که مطابق با آن، جهان به فضای عام مشترکی با نیروهای اقتصادی، فرهنگی و فناوری خاص خود مبدل شده که مهمترین خصلت آن، ظهور فرهنگ جهانی است؛ بنابراین جهانیشدن روندی پیچیده است، زیرا تعدادی از تغییرهای اجتماعی سریع را دربرمیگیرد که بهطور همزمان در ابعاد اقتصادی، سیاسی، ارتباطاتی، فرهنگی و محیط زیست در حال ظهور است و هریک از این تحولها درتعامل با یکدیگرند (2 2006: john,).
گیدنز اعتقاددارد که معنای جهانیشدن این نیست که جامعه جهانی در حال یکپارچهشدن به معنای فرهنگ غالب آنگلو- آمریکایی باشد، برعکس، این پدیده در برخی ابعاد با تفرق و شقهشقهشدن روبروست تا اتحاد و یکپارچگی؛ بهعبارتدیگر، فرایند جهانیشدن، فرایند همگنساز نیست، بلکه فرایندی است که در آن شاهد بازتولید و بازتولید هویتهای فرهنگی دیگری نظیر هویت اسلامی نیز خواهیمبود (ر.