چکیده:
یکی از واقعیت های انکارناپذیر در زندگی شـهری، دگرگـونی در خـانواده است . تحول در خانواده ایرانی ، در ابعاد گوناگون روی داده اسـت . دامنـه ایـن تحول، از نخستین مرحله یعنی همسریابی و همسرگزینی آغاز می شـود و بعـد از آن، تداوم زندگی خانوادگی ، روابط بین اعضای خـانواده، تغییـر نگـرشهـا، تغییر کارکرد اعضا و انگارههای روابط بین زن و مرد، تغییر در سبک زندگی و بسیاری مسائل دیگر را دربرمی گیرد. به طوری که اغلب مردم این گونه احساس می کنند که در فضای خانوادگی گذشته ، روابط خویشاوندی و عاطفی بیشـتری وجود داشته است . در این مقاله ، تغییـرات روی داده در خـانوادههـای گسـترده و تغییـرات در عناصر فرهنگی خانواده مورد بررسی قرار گرفته است
خلاصه ماشینی:
اساسي ترين دگرگوني هـايي کـه طـي چنـد دهـة اخيـر در سـاخت روابـط خانوادگي در اغلب نقـاط دنيـا روي داده اسـت ، تبـديل خـانواده گسـترده بـه خانواده هسته اي است .
خانواده را مي توان با توجه به ملاکهاي مختلفي طبقه بندي کرد: الف ) وسعت ابعاد خانواده؛ شامل گسترده و هسته اي ب) شيوه ازدواج؛ از نظر تکهمسري و چندهمسري ج) نحوه انتخاب همسر؛ به صورت درونگروهي و برونگروهي د) مرکز ثقل قدرت ؛ به مفهوم پدرسالار، تساويگرا يا مادرسالار هـ) منشأ و نسبت ؛ به شکل پدر تبار يا مادر تبار و) محل اقامت ؛ به صورت پدرمکان، مادرمکان يا نومکان بررسي هر يک از انواع خانواده، گوياي تغييرات کلان در جوامـع امـروزي است .
خـانواده گسـترده، فرزندان خود را پس از ازدواج در خود جاي مـي دهـد و گسـترش آن نيـز بـه همين لحاظ است و به اين ترتيب ممکن است چند نسل زير يک سـقف و در يک خانه مشترک زندگي کنند (وثوقي و نيک خلق ، ١٦٨:١٣٧١).
(باتـامور، (192:1356 )رجوع شود به تصویر صفحه) خانواده هسته اي، واحدي بسيار مهـم از نظـام اجتمـاعي در جامعـه ايرانـي است و نه تنها به عنوان جزئي از سـاختمان بـزرگ اجتمـاع، بلکـه بـه عنـوان چارچوب و پايگاه جامع حمايتي براي اعضاي آن محسوب مي شـود.
اين تغييرات که در طي زمـان بـه وجـود آمده، شکل جديدي از خـانواده را در شـهرهاي بـزرگ شـکل داده اسـت ؛ بـه طوري که بازگشت به دوران خانواده گسترده را غيـرممکـن ؛ امـا دگرگـوني و تغيير در الگوي خانواده هسته اي امروزي را در آينده، ممکن ساخته است .