چکیده:
لغت نامه ها از اساسی ترین معیارها در آموزش و پژوهش زبانند، لذا انتظار می رود عاری از هرگونه اشکال باشند. با این وجود به نظر می رسد که در تعیین مقوله های واژگانی تعداد قابل توجهی از واژههای موجود در لغت نامه های فعلی ، تناقض و ناهماهنگی هایی وجود دارد. در این مقاله به بررسی بحث اتباع در مدخل های واژگانی لغت نامة دهخدا می پردازیم ؛ بدین منظور، پس از تعریف فرایند اتباع و مشخصه های آن در زبان فارسی ، تمامی مدخل هایی را که در لغت نامة دهخدا برای آنها ساخت اتباع درنظرگرفته شده، استخراج شده و با تکیه بر تعاریف زبانشناختی ارائه شده برای ساخت اتباع، هر یک مورد بررسی قرار گرفته است . نتایج این تحقیق نشان می دهد که در لغت نامة دهخدا، مداخل واژگانی دارای عنوان اتباع، در برخی موارد با یکدیگر تناقض دارند و از دیدگاه زبانشناسی ، بعضی از آنها را اساسا نمی توان اتباع در نظر گرفت . یکی از اهداف این مقاله ، تاکید بر این نکته است که برای تحلیلدادههای زبان فارسی ، باید به ویژگی های زبانی آنها توجه کرد و نباید به انگارههای طرحشده در زبانهای دیگر استناد کرد و همچنین در تعیین مقولة کلمات، باید مفاهیم دستوری سنتی را از مفاهیم زبانشناختی متمایز کرد.
خلاصه ماشینی:
نتایج این تحقیق نشان می دهد که در لغت نامة دهخدا، مداخل واژگانی دارای عنوان اتباع، در برخی موارد با یکدیگر تناقض دارند و از دیدگاه زبانشناسی ، بعضی از آنها را اساسا نمی توان اتباع در نظر گرفت .
با توجه به اینکه اتباع سازی در زیرمجموعة فرایند تکرار قرار می گیرد، تعاریف متعدد 1 pre- eduplication 2 post- eduplication موجود برای آن را باید ذیل همین مفهوم در آثار دستورنویسان و زبانشناسان جست ، از جمله آثار زیر: مشکور، صادقی ، شریعت ، انوری و احمدیگیوی از ساختی موسوم به اتباع نام بردهاند که در تداول عوام از ترکیب اسم یا صفت با هم وزنهای بی معنی ساخته می شود و مهمل نام دارد.
طباطبایی (١٣٨٤) اتباع را از حیث ساخت واژگانی مورد بررسی قرار داده است و اشارهای به ویژگی های معنایی این دسته از کلمات نمی کند.
این سه نوع تکرار عبارت اند از: 1- echo reduplication (ER) 2- intensive reduplication (IR) 3- indifference reduplication (IKR) گروه اول (ER که همان اتباع موردنظر ما می باشد) در فارسی در برگیرندة کلمات مرکبی 4 Moravcsic 5 Regier 6 Kajitani 7 augmentation 8 diminution 9- ntensification 10- ttenuation 11 MorphologicalDoubling heory 12 Inkelas&Zoll است که از اسم ، صفت و قید (زمان و مکان) ساخته می شوند.
در تحلیل این نمودار باید دو نکته را درنظر گرفت ؛ اول اینکه دادههای موردمطالعه ، تنها بخشی از مجموع کلماتی است که در زبان فارسی وجود دارند و در بسیاری از موارد، صورتهای مربوط به تکرار (با ساخت اتباع) در لغت نامة مورد بررسی ، ارائه نشده است .